چکیده

ایران جزو اولین مناطقی بود كه فتوحات اسلامی در آن شروع گشت و همزمان با گسترش فتوحات در ایران به خصوص در دوران خلافت علی(ع)، تشیع و انس گرفتن مردم با خاندان آل بیت(ع) نفوذ یافت. یكی از مناطقی كه شاهد نفوذ و پذیرش تشیع در عهد ایلخانیان مغول هستیم، زنجان می‌باشد. در این پایان‌نامه سعی شده است كه به دنبال چگونگی ورود تشیع به زنجان و ادامه روند آن تا عصر قاجاریه پرداخته، و به طور كلی سیر تطور و مراحل آن مورد بررسی واقع شود. سؤال اصلی پژوهش این است كه؛ «تشیع چگونه به زنجان راه یافته و سیر تحولات آن از آغاز تا پایان دوره قاجاریه چگونه بوده است؟» در قبال این سؤال، فرضیه‌ی مطرح و به اثبات آن پرداخته شده است: «تا قبل از مغولان از ورود تشیع به زنجان اطلاعات دقیق واستواری در دست نیست، قدر مسلم آن است که با کوششهای علامه حلی در زمان اولجایتو ایلخانی تشیع وارد زنجان گردید و پس از آن تا عصر قاجاریه رو به گسترش نهاد.» این پایان‌نامه شامل مقدمه، نتیجه‌گیری و دو بخش با فصول زیر می‌باشد: بخش اول به «اسلام و تشیع در ایران» اختصاص دارد که شامل دو فصل می باشد: در فصل اول «ورود اسلام و شكل‌گیری جریانهای شیعی تا قرن دوم هجری قمری» مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل دوم «نهضت‌ها و جریان‌های شیعی در ایران از قرن دوم تا قرن یازدهم هجری قمری» بررسی شده است. در بخش دوم «تشیع در زنجان» مورد برسی قرار گرفته و در سه فصل تنظیم شده است: در فصل اول به «جغرافیای تاریخی زنجان» پرداخته ایم. «تاریخ ورود تشیع به زنجان» و «سیرتحولات تاریخ تشیع در زنجان از ورود تا پایان صفویه»، که مباحث ما را تشکیل می دهد، در فصول دوم و سوم بررسی کردیم. و در فصول چهارم و پنجم به «تشیع زنجان در دوره افشاریه و زندیه» و « تشیع زنجان در دوره قاجاریه» اشاره خواهد شد. در پایان این پژوهش به نتیجه‌گیری از كل فصول پرداخته و این فرضیه اثبات شده است؛ كه با وجود گزارشات مختلف در علل گرایش الجایتو به تشیع، ورود علامه حلی به همراه فرزندش به سلطانیه و شیعه شدن الجایتو منجر به گسترش این مذهب از جمله در زنجان شد. كلید واژه‌ها: تشیع، زنجان، اولجایتو، علامه حلی، سلطانیه، ایلخانیان.

دانش آموخته

• کریم حسنی

استاد راهنما

• حسین ایزدی

  عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• سید حسین فلاح زاده

  دانشیار گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام