چکیده

امروزه سینما به عنوان یکی از مهم ترین رسانه ها که علاوه بر نقش تفریح و سرگرمی، رسالت آموزشی و فرهنگی نیز برای خود قائل است، تأثیر گذاری ویژه ای بر افکار و رفتار مخاطبان دارد. بدون تردید بزرگترین رمز تکامل انسان و مهم ترین عامل موفقیت در تربیت انسان، خانواده و روابط بین اعضای آن است و ارتباط با فرزند یکی از مهم ترین و سرنوشت سازترین ارتباط ها و نیازمند برنامه پویا و فراگیر برای پاسداری از خانواده است. در جامعه اسلامی ‌انتظار می رود سینما به عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای فرهنگی کشور، بر اساس الگوی سبک زندگی اسلامی بازنمایی صحیحی از ارتباط والدین با فرزندان ارائه نماید. در بین آثار سینمایی بیشترین چالش‌ها در ارتباط بین والدین و فرزندان در سنین جوانی نمایش داده می‌شود. بر این اساس تلاش شده است بازنمایی ارتباط والدین با فرزند جوان در سینمای پس از انقلاب با سبک اسلامی این ارتباط در خانواده تطبیق داده شود. بدین منظور، ابتدا از میان متون مختلف دینی، سبک اسلامی ارتباط والدین با فرزند جوان و تمامی ملاک‌ها، اصول و جلوه‌های این ارتباط استخراج شده است. پس از آن با انتخاب چهار فیلم به صورت نمونه‌گیری هدفمند به تحلیل نشانه‌شناختی متون سینمایی با استفاده از روش تحلیل رمزگان جان فیسک پرداخته شده است. روش جان فیسک با بهره‌گیری از سه رمزگان مهم «اجتماعی»، «فنی» و «ایئولوژیک» توانایی کشف لایه‌های پنهان فیلم را دارد. در پایان نتیجه گرفته شده است که فیلم دهه هشتاد تطابق بیشتری با آموزه‌های اسلامی دارد. در فیلم‌های دهه ۶۰ و ۷۰ مردسالاری و پدرسالاری جزئی از رمزگان اجتماعی برگرفته از فرهنگ سنتی است، اما از آنجا که این مفهوم معمولا با خودرأیی و استبداد عجین شده است، مورد نقد اندیشمندان قرار گرفت و نتیجه آن در فیلم‌های دهه‌های بعد کاملا ملموس است. در این میان تأثیر دیدگاه‌های فمنیستی را نمی‌توان نادیده گرفت. نمایش روابط خانواده در دهه ۸۰ وضعیت متعادل‌تری دارد. روابط خانوادگی از حالت خشک و استبدادی خارج می‌شود و به گفتگویی شدن نزدیک می‌شود. اما دهه ۹۰ این وضعیت به افراط دچار می‌شود؛ اقتدار والدین کم‌رنگ شده است، کنترل و نظارت روی فرزندان کمتر شده است و فرزندان آزادی و استقلال بیشتری نسبت به گذشته دارند. اگر در گذشته بیشتر سبک تربیتی مستبدانه و مقتدرانه وجود داشت، امروزه با پدیده فرزندسالاری مواجه هستیم.

دانش آموخته

• منیره اولیائی ترشیزی

استاد راهنما

• نعمت الله کرم اللهی

  دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• کریم خان محمدی

  استاد گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام