چکیده

برای داشتن آینده‌ای روشن و پیشرفت نظام جمهوری اسلامی ایران، وجود چشم‌انداز و تدوین نقشه راه در هر حوزه‌ای، به ویژه در حوزه مسائل مرتبط با فرهنگ و سیاست، لازم و ضروری می‌باشد. «فقدان چشم‌انداز مدون برای آینده هویت‌سیاسی» مسئله‌ای بود که این پژوهش بر آن متمرکز شده است. به نظر می‌رسد توجه به این امر در برنامه‌ریزی برای آینده نظام جمهوری اسلامی ایران، موجب تقویت سرمایه‌های اجتماعی نظام، وحدت امت اسلامی ایران، افزایش حس تعلق افراد و فاداری ایشان به نظام، ناکامی دشمنان و در نتیجه استحکام وتداوم نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران خواهد بود. این پژوهش با عنوان «چشم‌انداز هویت‌سیاسی در جمهوری اسلامی ایران (درافق ۱۴۰۴)»، با بهره‌گیری از نظریات حوزه آینده‌پژوهی و روش هنجاری در چشم‌انداز نویسی، به تصویرسازی از آینده مطلوب با توجه به شاخص‌های هویت‌سیاسی، از جمله، مشارکت سیاسی و شهروندی فعال و جایگاه افراد درون نظام سیاسی، حس تعلق آنان به نظام و همچنین غیریت سازی با دیگران (مرزگذاری با افراد خارج از نظام سیاسی)، پرداخته است. فرآیند دستیابی به آینده مطلوب در چهار مرحله خلاصه شده است:‌ مرحله اول، پویش منابع است که این رساله به تشریح هویت‌سیاسی در منابع اسلامی، اندیشه‌ رهبران و اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی پرداخته است. دوم، پویش محیطی و استخراج روندها تاکنون و بررسی عوامل مؤثر بر آن در آینده، که با کمک روش تحلیل تأثیر بر روند تبیین شده‌است. مرحله سوم، تصویرسازی است که در این رساله تصویر مطلوبی از آینده با درنظر گرفتن پویش منابع و محیط و روندهای هویت‌سیاسی ارائه شده و سرانجام، مرحله چهارم به اقدامات برای تحقق آینده مطلوب، پرداخته است. حاصل بررسی‌های انجام شده این است که هرچند فرصت‌ها و چالش‌های متعددی پیش‌روی آینده هویت‌سیاسی وجود دارد؛ از یکسو همراهی مردم در صحنه‌های مختلف، تحرکات اجتماعی آینده، مشکلات داخلی و از سوی دیگر، تحولات ناشی از پست‌مدرنیسم، جهانی‌سازی و فضای سایبریسم، تلاشهای دشمنان برای برای ایجاد آشفتگی در هویت‌سیاسی، آینده ارزشهای بومی و مرزهای هویت‌سیاسی ایران را دستخوش تغییراتی خواهدکرد، اما با استفاده از ظرفیت‌های همین موارد و بهره‌گیری از فرصت‎های پیش‌رو، و همچنین فرصتهای نوین ناشی از عصر ارتباطات و فعالیت سامان‌دهی شده رسانه‎ها و فضای مجازی، می‌توان مؤلفه‌های هویت‌سیاسی را تقویت کرد تا آینده‌ای روشن در افق ۱۴۰۴ داشت. می‌توان سطح مشارکت امت اسلامی ایران وحس تعلق آنها به نظام و همبستگی درونی جامعه را افزایش داد. از سوی دیگر، با بالارفتن بصیرت و گسترش توان مقابله فکری و عملی، آینده هویت‎سیاسی ایران در رابطه با «غیرخودی» هم دارای مرزبندی شفاف و واقعی خواهد بود. بدین ترتیب هویت‌سیاسی منسجم و اتحاد با امت اسلامی، تلاشی برای ارتقاء قدرت ایران در منطقه و جهان خواهد بود.

دانش آموخته

• مهدیه نامدار کندهلانی

استاد راهنما

• غلامرضا بهروزی لک

  استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• محمدتقی آل سید غفور

  عضو هیات علمی و مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام نماینده مردم شوشتر در دوره اول مجلس شورای اسلامی