چکیده

مسأله ولایت به معناى قرب الى الله از اركان مباحث عرفان توحیدى است كه حقیقت آن در درارى و درّارى وجود و سریان دارد. این مبحث از نظر دو عارف بزرگ و نامدار، حضرت امام خمینى(ره) و محى الدین بن عربى مورد ملاحظه قرار گرفته است كه با وجود اینكه ابتكارات و نظرات خاص خود را در مباحث عرفانى دارند لكن عمدتا در این مباحث، همسو هستند. براى شناخت و معرفت نسبتا جامع به مسأله ولایت، درك و فهم مباحث، وحدت وجود و تجلّى و ظهور بسیار ضرورى است. زیرا این ساحت فكرى است كه عارفان محقق به بحث ولایت و ظهورات آن همچون خلافت و نبوت و رسالت مى‏پردازند. از طرفى توجه و شناخت به نظام اسماءالله الحسنى و حضرات و عوالم خمسه ما را به جایگاه والا و سعه وجودى ولى وظیفه الهى به عنوان انسان كامل رهنمون مى‏سازند. ولى اعظم الهى، كون جامع و تجلى اعظمى است كه مبدأ و منشأ كل اسماء الله الحسنى و كافه كائنات است و در واقع قیامت كبراى الهى است كه از نظر حضرت امام خمینى واصل به مقام احدیت حق گشته و اولین تعین وظیفه حق است و جمیع حقایق موجودات در او اِنطوار و اِمحاق یافته ‏اند لكن ابن عربى قائل است كه انسان كامل به عنوان ولى الهى تا مقام اسم اعظم حق در مرتبه واحدیت نایل مى‏گردد. خلافت انسان كامل كه ظهور ولایت اوست، همچون ولایت داراى مراتبى است و ختم آن متعلق به یك نور واحد، یعنى حقیقت محمدیه و علویه است. انسان كامل به سبب احاطه وجودى و قیومى داراى سعه قلبى است كه هیچ علم و قدرتى و هیچ كمالى خارج از آن قابل تصور نیست. نبوت به معناى اظهار ما فى الكمن نیز از ظهورات حقیقت ولایت و خلافت است كه اولین مرتبه آن ابناء اسم اعظم الهى است و جنبه لدى الخلقى آن رسالت نام دارد كه آخرین مرتبه ابناء و محدود به عالم شهادت و زمان و مكان دنیوى مى‏باشد. نبوت نیز همچون ولایت طبق نظر عموم عرفا موهبتى است الهى ولى از نظر حضرت امام كسب نیز در امر دخیل است.

دانش آموخته

• زهرا سادات کبیری

استاد راهنما

• محمد مهدی گرجیان عربی

  استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• احمد عابدی

  رییس دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم و مدیر گروه فلسفه دانشگاه قم