چکیده

حج یکی از واجبات مهم دینی است که علی رغم دربرداشتن ابعاد مختلف آن، عمدتاً به بعد معنوی و عبادی آن توجه شده است و سایر ابعاد آن مورد غفلت واقع شده است، ظهور انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(ره) و متعاقب آن رهبری آیت الله خامنه ای، ابعاد دیگر حج را برجسته نمود و به وجه سیاسی آن اهمیت ویژه ای شده است. امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری با هوشمندی از ظرفیت های ایجاد شده با طرح احیای حج ابراهیمی(ع) و محمدی(ص) و با انتقاد از دولت های سلطه پذیر در جهان اسلام، حج را زمینه ساز و تبلور و تمرین همگرایی و اتحاد و همزیستی مسلمانان می دانند، که می تواند این روح اخوت و همدلی و وحدت را بر محور توحید و خداگرایی در پیکره امت اسلامی تزریق نماید. ایشان از مسلمین می خواهند که حج را کانون اتحاد و همبستگی و اصلاح امور مسلمین قرار داده و از این پایگاه بر سلطه ابرقدرت ها و حکومت های وابسته و خودکامه بشورند. دراین پژوهش به دنبال تبیین کارکردهای سیاسی حج از منظر معصومین، به جایگاه حج از دیدگاه امام خمینی و رهبری می پردازد. سپس وجوه سیاسی حج و وضعیت موجود و چشم انداز مطلوب از منظر امام خمینی و مقام معظم رهبری مطرح می شود. همچنین تلاش شده است براساس گردآوری روش کتابخانه ای از نظریه بحران اسپریگنز به تشریح عدم رضایت وضع موجود و ارائه راه حل منطقی بهره ببرد. نتایج این پژوهش برجستگی ظرفیت های ابعاد سیاسی حج براساس نظریات امام خمینی و رهبری است که حج باید باعث آشنایی مسلمانان و ایجاد مودت، تحکیم وحدت، برائت از مشرکان، ایجاد حیات طیبه و هویت بخشی جمعی مسلمین شود. کلید واژه ها: امام خمینی، مقام معظم رهبری، حج ابراهیمی، وجوه سیاسی.

دانش آموخته

• خلیل امیری زاده بهبهانی

استاد راهنما

• عبدالوهاب فراتی

  عضو هیات علمی و دانشیار گروه علوم سیاسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

استاد مشاور

• غلامرضا بهروزی لک

  استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام