چکیده

لیبرالیسم در قرن هفدهم، با پیشرفت اقتصادی طبقه متوسط جامعه و با مبارزات مردم علیه استبدادهای سلطنتی، نظام طبقاتی به صورت مکتبی فکری و جنبشی سیاسی پدیدار و کم کم به کشور های دیگر از جمله آمریکا و فرانسه و آلمان و ایتالیا کشیده شد. لیبرالیسم با اعتقاد به آزادی انسان به مثابه یک حق طبیعی و لزوم تامین و حفظ آن از سوی حکومت در حوزه های سیاسی، عقیدتی و اجتماعی و فردی شکل گرفت. این پژوهش در صدد بررسی این مطلب است که چنین تلقی از آزادی و سایر ارزش های مطرح در لیبرالیسم بر اساس چه دیدگاه و تفکری به وجود آمده یا به عبارتی زمینه فلسفی چنین ارزش هایی چیست و اسلام در این مورد چه بیان و دیدگاهی دارد؟ بر همین اساس این پایان نامه در چهار بخش تدوین شده است و در بخش اول به هدف تبیین چیستی لیبرالیسم به تعریف مفهوم و بررسی تاریخی و بیان سیر تحولات آن پرداخته شده است. بخش دوم به معرفی ارزشهای مطرح در لیبرالیسم و ارائه دیدگاههای صاحب نظران درباره آنها اختصاص دارد. در این بخش ابتدا به تعریف آزادی از نظر متفکران غربی اشاره شده است و سپس از آزادی های فردی بحث شده است در ادامه به تعریف برابری، تساهل و دموکراسی و توجیهات و تبین های مطرح شده از سوی اندیشمندان پرداخته شده است. بخش سوم دیدگاه انسان گرا و فرد گرای لیبرالیسم بررسی می شود که براساس آن فرد هم به لحاظ هستی شناختی و هم به لحاظ ارزشی و اخلاقی مقدم بر جامعه و نهاد های اجتماعی و حتی دینی است و بدلیل همین تقدم هیچگونه اجباری بر فرد از سوی جامعه و نهاد های اجتماعی و حتی دینی است و به دلیل همین تقدم هیچگونه اجباری بر فرد از سوی جامعه و نهاد های آن که باعث محدود شدن محدوده آزادی او شود نمی پذیرد با این بیان تاثیر این اندیشه در ارزشهای لیبرالی بررسی می شود. تمرکز لیبرالیسم بر فرد انسان، با همه مبانی هستی شناختی و معرفت شناختی و اخلاقی که دارد منجر به سکولاریسمبه عنوان دیگرمبنای لیبرالیسم می شود که بخش سوم به بررسی و اثبات آن می پردازد. در بخش چهارم ضمن بیان دیدگاه اسلام درباره جایگاه انسان و اینکه از دیدگاه متون انسان موجودی رها شده به حال خود نیست و از خلقت او هدفی والا در میان بوده است و نتنها آزادی او محدود نیست بلکه انسان موجودی محدود و عبد خدا و مکلف به اطاعت از خداست اما در عین حال خلیفه خداست و برای رسیدن به این مقام باید بر طبق برنامه هایی که دین ارائه می دهد عمل کند، به بررسی محدوده آزادی و تساهل می پردازد. همچنین با طرح این مساله که هیچ کس بر انسان و جهان، جز خداوند متعال ولایت ندارد به مقایسه حکومت های دموکراتیک با حکومت اسلامی می پردازد و در آخر با این بیان که اسلام دینی جامع و کامل است و درباره همه جنبه های زندگی انسان برنامه و دستوری دارد سکولاریسم را به نقد می کشد. واژگان کلیدی: آزادی، تساهل، برابری، دموکراسی، اومانیسم، فرد گرایی، سکولاریسم

دانش آموخته

• فرشته نورعلیزاده

استاد راهنما

• حمید شهریاری

  ریاست مركز تحقيقات كامپيوترى علوم اسلامى (نور) ، دبیر شورای عالی اطلاع رسانی و معاون فناوری قوه قضاییه و رئيس مركز آمار و فناوري اطلاعات قوه قضائيه

استاد مشاور

• محمد محمدرضایی

  محمد محمدرضایی (متولد ۱۳۳۹ در قم) پژوهشگر ایرانی حوزه فلسفه و کلام و استاد تمام پردیس فارابی دانشگاه تهران و نماینده آیت الله سبحانی درامور دینی است.