چکیده

رساله مقایسه تطبیقی حکومت علوی و حکومت مهدی با لطف خداوند و الطاف امام زمان پایان یافت. این رساله متشکل از چهار فصل می باشد، فصل اول، چارچوب نظری رساله است که مدینه فاضله فارابی ر توضیح می دهد. در این فصل انواع اجتماعات از نظر فارابی آورده شده است. اجتماع کامل و ناقص که تقسیمی ماهوی دارد. اجتماعات کامل نیز به اجتماع عظمی، وسطی و صغری تقسیم شده که تقسیمی مادی و کیفی است. سه نوع نظام سیاسی مدینه، امت و معموره (جهانی) اجتماعاتی هستند که مردم آنها برای رسیدن به سعادت تعاون می کنند. ساختار نظام سیاسی مدینه فاضله فارابی راهبری و نهادهای حکومتی تشکیل می دهد در این فصل ‎۵ نهادی را که فارابی در مدینه فاضله خود نام برده به دو بخش سیاستهای بخشی و فرابخشی تقسیم کرده‌ام. در فصل دوم در ابتدا بعد از تعریف نظام سیاسی، دولت و حکومت و حتی تعریف آنها در اسلام به بررسی مفهوم دولت در اندیشه سیاسی امام علی میپردازیم و بعد از آن اهداف نظام سیاسی را در اسلام بیان کرده، سپس به بررسی اهداف و اصول در حکومت علوی و مهدوی می پردازیم. بعضی از اهداف امام علی که در رساله آورده شده‌اند عبارتند از: ‎۱- اقامه حق و دفع باطل ‎۲- ایجاد امنیت و رفاه و آسایش ‎۳- برپا داشتن حدود الهی ‎۴- ایجاد عدالت و اهداف دیگری که در رساله آمده است. از اهداف امام مهدی نیز: ‎۱- اقامه دین و احیای سنت رسول خدا ‎۲- جمع کلمه بر توحید ‎۳- اقامه و برپا کردن حدود الهی و اهداف دیگر است که در رساله بررسی شده است در آخر فصل بررسی تطبیقی اهداف و اصول دو حکومت علوی و مهدوی پرداخته‌ام و اهداف و اصول این دو حکومت را در جدولی جداگانه بررسی کرده‌ام. در فصل سوم ساختار حکومتی این دو حکومت مورد بررسی قرار داده شده ساختار آنها را که شامل رهبری (صفات رهبری) قلمرو جغرافیایی حکومت، مرکز خلافت و نهادهای حکومتی می شود جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است در آخر هم روش حکومتی این دو امام معصوم را بررسی کرده‌ام و آخر فصل به بررسی تطبیقی ساختار حکومت امام علی و امام مهدی پرداخته شده است. در فصل چهارم روشها و سیره حکومتی این دو امام معصوم آورده شده است. این روشها و سیره ها عبارتند از سیره سیاسی، اقتصادی، قضایی، فرهنگی و نظامی که هر کدام در هر حکومت به طور جداگانه مورد بررسی قرار گرفته اند. در پایان فصل هم مانند فصل قبل مقایسه تطبیقی بین روشها و سیره حکومتی این دو امام معصوم صورت گرفته است. بخش آخر که نتیجه گیری است شامل اشتراکات و افتراقات این دو حکومت در تمام مسایل اعم از اهداف و اصول، ساختار حکومتی و روشها و سیاستهای حکومتی این دو حکومت می باشد. حکمت علوی و مهدوی از لحاظ ماهوی یعنی از لحاظ اصل و منشاء حکومت، یکسان هستند. به عبارتی هر دو این حکومت ها الهی، اسلامی و مطلوب تمام مردم هستند. رهبری هر دو را امام معصوم بر عهده دارد که به وسیله نقص و سنت رسول خدا تعیین شده و اطاعت از آن برای همه مردم لازم و واجب است. از لحاظ ساختاری نیز شباهتهای از قبیل رهبری عادل و معصوم که هر دو حکومت دارا هستند و نهادهای اقتصاد، سیاست، فرهنگ و... و همچنین مرکز خلافت و محل حکومت این دو امام معصوم می باشد. روش و سیره هر دو حکومت بر اساس روش قرآن و سیره رسول خدا است یعنی احیای دین خدا در بین مردم، ایجاد عدالت، برپایی رفاه اجتماعی و توجه به مستمندان از سیره هر دو حکومت می باشد. تفاوت در شرایط زمانی و مکانی باعث ایجاد بعضی تفاوتها در ساختار از جمله محدوده قلمرو حکومتی و همچنین علت آن تفاوت در روش حکومت که اولی اصلاحی و دومی انقلابی خواهد بود و نیز تفاوت در بعضی اهداف بود که علت آن جانشمول بودن حکومت امام مهدی می باشد.

دانش آموخته

• اعظم رضایی

استاد راهنما

• علیرضا صدرا

  دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران

استاد مشاور

• محمدتقی آل سید غفور

  عضو هیات علمی و مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام نماینده مردم شوشتر در دوره اول مجلس شورای اسلامی