چکیده

از ابتدای تأسیس کشور عراق، مرجعیت به عنوان کنشگری فعال در عرصه تحولات سیاسی – اجتماعی آن کشور ایفای نقش نموده است. با شکل گیری حزب بعث و جّو حاکم، حوزه نجف و مرجعیت به صورتی نحیف و در سکوت به حیات علمی خویش ادامه می دهد و با شهادت تعدادی از مراجع، فعالیتهای آنان به عرصه داخلی محدود گردید. با سقوط رژیم بعث در سال 2003 م، ساختار جدید عراق فرصتها و چالشهای جدیدی برای کارگزاران فردی و گروهی ایجاد نمود و عرصه بیشتری برای فعالیت مراجع در تحولات سیاسی فراهم گردید. پژوهش حاضر کوشش می کند تا تعامل مرجعیت به عنوان کارگزار و ساختار سیاسی و نقش مراجع در فرایند تحولات سیاسی عراق امروز را به بررسی بنشیند. برای نشان دادن این نقش و تعامل ضمن پرداختن به ساختار سیاسی و اجتماعی عراق در قبل و بعد از اشغال و برشمردن چالشها و فرصتهای آن برای کارگزار، اندیشه ها، مواضع و نقش کارگزاران را در دو دوره قبل و بعد از اشغال بررسی می نمائیم. و در نهایت به تعامل مرجعیت با ساختار با تأکید بر نقش آیت الله سیستانی می پردازیم. مسأله پژوهش در یک مقدمه و چهار فصل مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل نخست به چارچوب نظری و مفاهیم پرداخته شده است و تلاش بر این بوده تا ظرفیتهای چارچوب نظری ساختار – کارگزار با رهیافت مورد نظر برای تحلیل تعامل مرجعیت و سیاست بررسی شود. در فصل دوم در راستای چارچوب نظری به بررسی ساختار سیاسی – اجتماعی عراق معاصر، چالشها و فرصتهای آن برای کارگزار و به کارگزاران گروهی – احزاب و جریانهای سیاسی – پرداخته شده است. در فصل سوم به اندیشه ها و مواضع سیاسی مراجع عظام در دو مقطع قبل و بعد از اشغال مورد بررسی قرار گرفته است. و در نهایت در فصل چهارم در راستای تعامل ساختار و کارگزار به تعامل مرجعیت و سیاست با تأکید بر نقش آیت الله سیستانی در تحولات سیاسی عراق امروز پرداخته می شود. تعامل مرجعیت با ساختار سیاسی به دو دوره قبل و بعد از اشغال تقسیم می شود که تا قبل از اشغال با توجه به فضای موجود، تعامل مرجعیت با ساختار ضمن فعالیت میسور در جهت حفظ حوزه علمیه در سکوت و فعالیت در عرصه داخلی محدود می گردد اما در دوره دوم با سقوط رژیم بعث مرجعیت به عنوان کنشگر و ناظری فعال با عنایت به عنصر زمان و مکان فعالیت می نماید.

دانش آموخته

• فرج اله قاسمی

استاد راهنما

• داود فیرحی

  استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران

استاد مشاور

• منصور میراحمدی چناروئیه

  استاد تمام گروه علوم و اندیشه سیاسی و معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه شهید بهشتی ، رئیس پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی