چکیده

این پژوهش در صدد مطالعه و بررسی دو موضوع مرتبط با هم است: نخست. با ورود برخی از مظاهر مدرنیته به جامعه ایران، که عمدتا در قرن نوزدهم میلادی صورت گرفت، دگرگونی هایی در گفتمان و فرهنگ سیاسی حاکم بر ایران به وجود آمد و تحولاتی در بینش و نگرش جامعه به پدیده دولت و حکومت رخ داد. این دگرگونی ها به نوبه خود، ارزشها، هنجارها و شناخت ها و گرایشهای سیاسی را، که پذیرش قدرت سیاسی حاکم بر مبنای آن ها صورت می پذیرفت، دچار تغییرات اساسی کرد و اقتدار حکومت را به چالش کشید؛ به گونه ای که در ربع آخر قرن نوزدهم، جامعه آشکارا از پذیرش حکومت و درخواست ها و فرمان های آن سر باز زد و رودرروی آن ایستاد. در این پژوهش، ابتدا به بررسی توصیفی - تحلیلی شاخص‌ها و مؤلفه‌های مبنای پیشیت اقتدار سیاسی - شامل مبنای سنتی و دینی- می پردازیم و سپس با ارائه تحلیلی تاریخی، زمینه های پیدایش مبانی جدید اقتدار را (تحت عنوان مبانی عرفی-قانونی) مورد مطالعه قرار خواهیم داد. دوم. دگرگونی در گفتمان و غرهنگ سیاسی حاکم بر ایران (گفتمان و فرهنگ سیاسی پدر سالار) تأثیرات پایداری بر زندگی سیاسی داشته است، که فقدان وفاق جمعی و ثبات سیاسی از آن جمله است. سوال اصلی این پژوهش عبات از اینکه: "دگرگونی در مبانی اقتدار در دوران حکومت قاجار، از حیث عناصر تشکیل دهنده، ویژگیها و هیأت ترکیبی، چه تأثیری در بی ثباتی کشور داشته است؟ "برای پاسخ به این سؤال، نوشتار حاضر تحولات سیاسی - اجتماعی ایران در دوران قاجار را در سه برهه زمانی مورد بررسی قرار داده و تأثیرات این دگرگونی ها را در هر برهه، بویژه از دوران شکل گیری انقلاب مشروطه به بعد، بر شاخص های ثبات سیاسی سنجیده است. براساس یافته‌های این پژوهش، پیدایش و گسترش نسبی مبانی عرفی - قانونی اقتدار در دوران مزبور، نسبت مستقیمی با افزایش بی ثباتی سیاسی داشته است. زیرا مبانی جدید اقتدار، هیچ گاه نتوانستند به طور کامل جایگزین مبانی سنتی و دینی اقتدار شوند و یا با آنها به ترکیبی همگون و پایدار دست یابند. بر مبنای فرضیه این رساله، "فقدان همگونی و انسجام پایدار میان عناصر تشکیل دهنده مبانی اقتدار در مورد مورد نظر، از عوامل مهم بی ثباتی سیاسی در تاریخ معاصر ایران به شمار می رود."

دانش آموخته

• رحیم رئوفت

استاد راهنما

• حسین بشیریه

  استاد سابق گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران و عضو هیات علمی فعلی دانشکده علم سیاست دانشگاه سیراکیوز نیویورک

استاد مشاور

• داود فیرحی

  استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران