اشتراک دانش دانشگاه باقرالعلوم (ع)
ماهیت وحی از دیدگاه فیلسوفان مسلمان (با تأکید بر فارابی، ابن سینا، سهروردی و ملاصدرا)
کارشناسی ارشد
چکیده
وحی به عنوان یكی از مهم‌ترین منابع معرفتی انسان است كه از دیرباز مورد توجه اندیشمندان بوده است. سرشت وحی اولین بار در فلسفه‌ی اسلامی توسط فارابی بر پایه‌ی مبانی فلسفه‌ی اسلامی تبیین عقلانی شد. ابن سینا، شیخ اشراق و ملاصدرا با اعمال تغییراتی، تبیینی را كه فارابی ارائه كرده بود، پذیرفتند. هر یك از این فلاسفه مذكور سرشت وحی را بر اساس مبانی خاص خود در رابطه با مراتب نفس و هستی تبیین نمودند. - فارابی وحی را حاصل اتصال قوه عقل یا قوه خیال یا هر دو به عقل فعال می‌داند. - ابن سینا وحی را حاصل اتصال قوه عقل به عقل فعال یا قوه تخیل به نفوس منطبعه‌ی فلكی می‌داند. - شیخ اشراق وحی را همان اتصال نفس ناطقه به رب النوع انسانی (عقل فعال در اصطلاح مشاء) و نفوس فلكی می‌داند. البته او با ابداع عالم مثال توانسته است جایگزین مناسبی برای نفوس فلكی بیان كند. - ملاصدرا وحی را حاصل فرایند صعودی نفس از مرتبه محسوسات به مراتب عالیه وجود و اتحاد با عالم عقول و فرایند نزولی نفس از مراتب عالیه و تنزل آن به مقام محسوسات، می‌داند از نظر صدرا نبی با عقل قدسی خود در فرایند دریافت وحی، سیر صعودی را طی كرده و با حضور در عالم ربوبی بدون هیچ واسطه‌ای، حقایق هستی را شهود می‌كند بعد از آن در سیر نزولی، در عالم مثال تجلی كرده و تمثل حقایق را به صورت عینی توسط قوه خیال درك می‌كند سپس آن حقایق، قوای حس باطنی را متأثر كرده و آن حضرت كلمات را می‌بیند و آوایی را می‌شنود. میان نظرات این فلاسفه در باب سرشت وحی اختلافهایی وجود دارد كه بررسی این موارد اختلافی می‌تواند در شناخت بهتر ماهیت وحی ما را یاری كند. اختلاف‌های موجود میان فلاسفه‌ی مذكور، حول این موضوعات می‌گردد: ابزار دریافت وحی، وجود خارجی مثل معلقه، اتحاد یا اتصال با عقل فعال. مراحل نزول وحی در نفس انسانی، عقول طولی و عرضی و... در پایان می‌توان گفت به اعتقاد صدرا كه نظرات او جامع و كامل كننده‌ی نظرات گذشتگان در باب سرشت وحی است، وحی با لایه‌های برتر عقل كه همان عقل قدسی است اتحاد دارد. منشأ و سرچشمه‌ی آن گنجینه ی علم الهی، محل فرود قلب نورانی نبی و محل اجرای آن، نفوس انسانهای مشتاق به اجرای فرامین الهی است. بی شک آنچه در طی جریان وحی بر قلب پاك نبی نازل می‌شود، از هر خطا و اشتباهی مصون می باشد و عمل به آن انسان را عالی ترین مراتب وجود خواهد رساند و امید است، آیات نورانی قرآن كه همان كتاب بی‌بدیل خدا و وحی الهی در دست ماست، همیشه سرلوحه‌ی هر كار و عمل و فکر و اندیشه ی ما باشد.
دانش آموخته
استاد راهنما
محمد مهدی گرجیان عربی
استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
استاد مشاور
عین الله خادمی
عضو هیات علمی دانشگاه شهید رجایی