چکیده

دراین پژوهش، پژوهشگر درصدد پاسخ گویی به این پرسش اساسی است که تأثیرات آموزه‎های قرآن بر تکوین انقلاب اسلامی با بررسی دیدگاه‎های حضرت امام خمینی و آیت الله مطهری درچه زمینه‎هایی بوده است‎‎‎‎‎‎. لذا فرضیه‎ای تدوین شد تا بتوان در قالب آن به این سوال پاسخ مناسب داده شود.این فرضیه عبارت است از این است که با بررسی دیدگاه‎ امام خمینی وشهید مطهری به این نتیجه می رسیم که قرآن و آموزه‎های آن براحساس نارضایتی مردم از فضای موجود و شکل گیری تصور فضای مطلوب و نفی وضع موجود و درنتیجه شکل گیری و تکوین انقلاب اسلامی تأثیر گذار بوده است. چارچوب نظری مناسبی انتخاب شد تا بتوان جنبه‎های مختلف این فرضیه را تبیین و بررسی نمود. این نظریه، نظریه‎ی انقلاب استاد مطهری است. معلم شهید در نظریه ی انقلات خود توضیح می دهد که هنگامی یک انقلاب رخ می دهد که مردم از وضع حاکم ناراضی و خشمگین باشند و وضع مطلوبی را آرزو کنند، در حالی که دارای روحیه‎ی پرخاشگری و طرد ظلم نیز باشند. بنابراین این الگو دارای سه مفهوم است: 1- تصور وضع مطلوب یا جامعه‎ی یا آرمانی؛ 2- نارضایتی از وضع حاکم موجود؛ 3- حس پرخاشگری و روحیه طرد ظلم. در این پژوهش با استفاده از این چارچوب نظری، ابتدا دیدگاه امام خمینی و آیت الله مطهری درباره‎ی تأثیر آموزه‎های قرآن بر به وجود آمدن نارضایتی از وضع موجود و نفی آن واکاویده شد که از نظرایشان آسیب های موجود در جامعه از قبیل وجود رژیم طاغوتی و عدم تشکیل حکومت حق، دوری از تعالیم رهایی بخش قرآن کریم، جدایی دین از سیاست، ازخود بیگانگی و...وظلم و اختناق با استناد به آیات الهی زمینه ‎های ایجاد نارضایتی در میان توده مردم را فراهم نموده بود. در بخش بعدی شکل گیری تصور فضای مطلوب از دیدگاه اندیشمندان مورد نظر با استفاده از قرآن توضیح داده شد.براساس اندیشه دینی سیاسی امام خمینی و استاد مطهری ترسیم الگوی مطلوب یکی دیگر از عناصر انقلاب است تا ملاکی برای ارزیابی وضع نامطلوب باشد. به زعم ایشان مطلوب نهایی مدینه ای فاضله ای است که تنها در سایه تشکیل حکومت اسلامی استقرار می‎یابد.بنابراین روشن ساختن ابعاد مختلف حکومت مطلوب اسلامی ازجمله؛ ضرورت وجود چنین حکومتی، مشروعیت آن وماهیت و اصول واهداف حکومت اسلامی بر مبنای آموزهای قرآن محور مباحث این بخش را تشکیل می دهند. در پایان و در فصل آخر از این تحقیق، روحیه طرد و انکار وضع موجود و نفی ظلم از نگاه امام خمینی و استاد مطهری با استناد به آیات قرآن مجید بررسی گردید. جهاد و امر به معروف و نهی از منکر با استفاده از آموزه‎های قرآنی دو اصلی هستند که دو متفکر این پژوهش آنها را وسیله ا‎ی می دانند برای گذر از وضع نامطلوب و رسیدن به وضع مطلوب.

دانش آموخته

• اعظم مجیدی نژاد

استاد راهنما

• نجف لک زایی

  استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

استاد مشاور

• غلامرضا بهروزی لک

  استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام