چکیده

در این پژوهش برای پاسخ به پرسش مهمترین فرصتها و تهدیدات ژئوپلتیکی ج.ا.ا این فرضیه ارائه شده است که مهمترین فرصت‌ها و تهدیدات را میتوان در سه حوزه اقتصادی و مسایل مربوط به منابع انرژی، حوزه استراتژیک و حوزه مجاورت و همسایگی بیان کرد. با توجه به این فرضیه این پژوهش به ‎۴ بخش مجزا تقسیم شده است به طوری که در پایان مهمترین فرصت و تهدید ژئوپلتیکی ایران مشخص شود. در فصل اول این پژوهش، نظریات جهانی ژئوپلتیک از جمله نظریه قدرت دریایی آلفرد تایرماهان، نظریه هارتلند هلفور میکندر و نظریه ریملند اسپایکمن مطرح شده است پس از طرح این نظریات به جایگاه ژئوپلتیک ایران در این نظریات پرداخته شده است. در فصل دوم نیز به موقعیت‌های استراتژیکی در ژئوپلتیک ایران پرداخته شده است. موقعیت استراتژیکی ایران به عنوان محور ارتباطات منطقه‌ای و بین المللی، تسلط کامل ایران بر تنگه استراتژیک هرمز و موقعیت مرکزی ایران نسبت به کشورهای مجاور خود به طوری که در تمام حوزه‌های ژئوپلتیکی مجاور خودش میتواند حضور داشته باشد از جمله موقعیت‌های استراتژی در ژئوپلتیک ایران است که به آنها اشاره شده است در این فصل همچنین حوزه‌های ژئوپلتیکی مجاور ایران و عوامل موثر بر ژئوپلتیک ایران چون وسعت خاک و کمیت و کیفیت مرزها، منابع مدنی، میزان جمعیت، ناهمواری های شکل کشور، بافت سیاسی اجتماعی و تحولات نظام بین المللی که بر جایگاه ژئوپلتیک ایران موثر بوده‌اند مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم هم به فرصتها و تهدیدات ژئوپلتیکی ایران ناشی از موقعیت ژئوپلتیکی آن که همواره به صورت شمشیر دو لبه عمل کرده، پرداخته شده است. این فرصتها و تهدیدات در سه حوزه استراتژیک، همسایگی و منابع انرژی بررسی شده است. در فصل چهارم که پخش پایانی این پژوهش است به فرصتها و تهدیدهای جدیدی که برای ایران ناشی از تحولات ژئوپلتیکی ایران با محوریت سه حادثه فروپاشی شوروی (‎۱۹۹۱) و حادثه ‎۱۱ سپتامبر ‎۲۰۰۱ و حمله آمریکا به افغانستان و جنگ آمریکا و انگلیس با عراق در ‎۲۰۰۳ ایجاد شده است، پرداخته شده است. در قسمت نتیجه گیری کل پژوهش که مهمترین فرصت و تهدید ژیوپلتیکی ایران که در واقع جواب پرسش اصلی پژوهش است بیان می شود و راهکار لازم برای برای استفاده از این فرصت و تبدیل تهدیدات به فرصتها ارائه می شود.

دانش آموخته

• نفیسه فاضلی نیا

استاد راهنما

• سید عبدالقیوم سجادی

  دانش آموخته و همکار آموزشی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام / نمایندهٔ مردم ولایت غزنی در دوره شانزدهم (پارلمان افغانستان) / رئیس دانشگاه خاتم النبیین (ص) کابل

استاد مشاور

• محمد ستوده آرانی

  دانشیار گروه مطالعات سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام معاون آموزش و فرهنگی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام