چکیده

فرایند تصمیم گیری در جمهوری اسلامی ایران از یک طرف به مبانی نظری و ویژگیهای اعتقادی و گرایشات اخلاقی و روانی سیاستمداران و از طرف دیگر به واقعیتهای موجود داخلی و خارجی و ساختار تصمیم گیری حکومت مربوط میشود. در باب جمهوری اسلامی ایران باید عنوان نمود که انقلاب اسلامی با هدف تشکیل یک حکومت اسلامی و تلاش در جهت استقرار حکومت جهانی اسلام، فعالیت و حیات خود را آغاز نومد. بنابراین مبانی سیاست خارجی ایران، بر پایه آرمان و ایدئولوژی اسلام قرار گرفت. ایدئولوژی یک دولت - ملت نقش اساسی در شکل گیری روابط داخلی و متعاقبا خارجی آن کشور بازی می کند. ایدئولوژی انعکاسی از سیستم اعتقادی یک نظام، ارزشهای مورد نظر آن و ایده آلهای آن میباشد که در سطح فردی و یا جمعی به ظهور میرسد. ایدئولوژی به منزله دستورالعمل برای مقبولیت بخشیدن به تصمیمات سیاستهای داخلی و تبیین اهداف بین‌المللی در قالب اهداف داخلی است. حال باید دید که چه فرایند تصمیم گیری در فرایند اتخاذ تصمیمات در دولت اسلامی بر پایه ایدئولوژی و اصول سیاست خارجی آن در تصمیم گیری سیاست خارجی شکل میگیرد. آیا مدلهای آلیسون میتواند فرایند تصمیم گیری در سیاست خارجی یک دولت اسلامی را تبیین کند و یا اینکه مدل روزنا تا چه اندازه میتواند این فرآیند را توصیف کند. به نظر میآید که میتوان فرایند تصمیم گیری سیاست خارجی ج.ا.ا را براساس الگوی تصمیم گیری حضرت امام بررسی کرد چرا که حضرت امام به عنوان فقیهی سیاستمدار که دیدگاههای سیاسی خویش را با استناد به اصول و قواعد فقهی ارائه میکرد، در باب تصمیم گیری سیاست خارجی صاحب مشربی است که میتواند مبنای تصمیم گیرندگان سیاست خارجی ج.ا.ا قرار گیرد. بررسی دیدگاههای امام درباره تصمیم گیری سیاست خارجی از آن لحاظ حائز اهمیت است که چارچوبی نظری فراروی تصمیم گیرندگان سیاست خارجی ج.ا.ا قرار میدهد. و از جهتی دیگر، حضرت امام پایه این حکومت را براساس ولایت مطلقه فقیه قرار داده است. یعنی رأس تصمیم گیری سیاست خارجی ولی فقیه قرار دارد. لذا تصمیم گیری در جمهوری اسلامی بر این اساس شکل میگیرد و فرایند تصمیم گیری سیاست خارجی ج.ا.ا هم تحت تأثیر اندیشه سیاسی ولایت مطلقه فقیه بوجود میآید. همانطور که قانون اساسی ج.ا.ا و ساختار تصمیم گیری سیاست خارجی از لحاظ قانون اساسی طبق اندیشه حاکمیت ولایت مطلقه فقیه است.

دانش آموخته

• محمد حاجی زاده

استاد راهنما

• محمد ستوده آرانی

  دانشیار گروه مطالعات سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام معاون آموزش و فرهنگی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• سید صادق حقیقت

  استاد دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه مفید