چکیده

علم واجب تعالی به موجودات قبل از ایجاد و بعد از ایجاد یکی از مسأله‌های مشکل فلسفی است که در طول تاریخ به آن پرداخته شده است و چالش‌های زیادی را پیش روی متفکران به وجود آورده است و گروههای زیادی از فلاسفه و متکلمان در مقابل پاسخ گویی به این چالشها برآمده‌اند و راه حلهای متفاوتی ارایه نموده اند در این رساله وسیله علم واجب از منظر شیخ الرئیس و صدرالمتألهین و دو فیلسوف بزرگ اسلامی در پنج فصل و یک مقدمه بررسی شده است. در فصل اول بحث‌های کلی و تعاریف آمده و در فصل دوم نظر شیخ الرئیس در توضیح علم واجب به اشیاء قبل از ایجاد اشیاء آورده شده است. و علم واجب به اشیاء در چهار مرحله گزارش شده است مرحله اول در مقام تنزیه علم واجب از تأثیرات اشیاء و این که علم واجب فعلی است نه انفعالیسخن به میان آمده در مرحله دوم برهان علم واجب به اشیاء گزارش شده است. در سومین مرحله تعیین علم واجب به صور مرتسمه و در مرحله چهارم به جزئیات گزارش گردیده است. در فصل سوم نقدها و اشکالات بر نظریه شیخ از سوی حکماء بعد از شیخ و دفاعیات صدرالمتألهین آمده است. در فصل چهارم ارزیابی صدرالمتألهین از نظریه صور مرتسمه و توضیح ناکارایی این نظریه در تبیین علم واجب به اشیاء ذکر شده است. فصل پنجم نظریه نهایی صدرالمتألهین و تفسیر علم ذاتی واجب قبل از ایجاد و بعد از ایجاد و نظریه علم اجمالی در عین علم تفصیلی ره آورد این فیلسوف بزرگ الهی توضیح به صورت کوتاه گزارش شده است.

دانش آموخته

• رضوانه نجفی سواد رودباری

  استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

استاد راهنما

• احمد بهشتی

  احمد بهشتی (متولد ۱۳۱۴ در میانشهر از توابع فسا) پژوهشگر فلسفه، مدرس حوزه علمیه، نماینده دوره‌های اول و دوم مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه فارس (فسا)، نماینده مجلس خبرگان در دوره سوم و پنجم و رئیس سابق دانشگاه قم است.

استاد مشاور

• عسکری سلیمانی امیری

  عضو هیات علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)