چکیده

مطالبه گری که یکی از دو رکن کنش سیاسی مردم و شهروندان حکومت اسلامی است، درخواست از حاکمان و مسئولان برای احقاق حقوق مردم و تامین مطالبات ایشان است. مطالبه گری منقسم است به دو نوع مطالبه گری مشارکتی و مطالبه گری نظارتی. مطالبه گری به مثابه یک حق سیاسی، برای شهروندان حکومت قابل اصطیاد از ادله شرعی است و علاوه بر آن، در مواردی مطالبه گری به عنوان یک تکلیف سیاسی نیز مطرح است. به دلیل آن که مطالبه گری یک کنش سیاسی است و هر کنشی، ضوابط و الزامات خاص خود را داراست، مطالبه گری نیز ضوابط و الزاماتی دارد. یکی از ضوابط مطرح در مطالبه گری، آن است که متعلق این حق و تکلیف چیست و اینکه مردم حق و تکلیف مطالبه چه اموری را دارند. عنوان ضابطه دیگر، مساله محدوده این حق و تکلیف است. با توجه به ماهیت قوانین حکومت اسلامی و فرآیند تدوین قوانین، بی قانونی کردن در مطالبه گری ممنوع است. عدم اضرار به غیر، عدم اخلال به امنیت و عدم اختلال نظام و عدم هرج و مرج و عدم تضعیف اسلام، جامعه اسلامی و دولت اسلامی، ضوابط عامی است که در هر کنشی از طرف مردم، از جمله مطالبه گری باید مراعات شود. در مطالبه گری تکلیفی نیز مواردی مانند محدوده مکلفان این تکلیف و مراتب این تکلیف، قابل بررسی است. با عنایت به اینکه تکلیف مطالبه گری، ذیل امر به معروف و نهی از منکر مطرح می شود، با توجه به شرایط امر و نهی، ضابطه های فعلیت یافتن تکلیف مطالبه گری، از دیگر ضوابطی است که قابل بررسی است. در نهایت، الزامات مطالبه گری مطرح می شود، الزاماتی که برخی مربوط به مردم و برخی مربوط به دولت اسلامی است و توجه به آنها و مراعات آنها موجب می شود، مطالبه گری به شکلی منضبط و مطلوب، تحقق یابد.

دانش آموخته

• محسن الهی

استاد راهنما

• احمد رهدار

  عضو هیات علمی گروه مطالعات سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• عبدالامیر خطاط

  معاون آموزش حوزه علمیه اصفهان