چکیده

جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی بعنوان دو قدرت بزرگ منطقه ای و دارای موقعیت ژئوپولتیک از زمینه ها و شرایط مناسبی برای همگرایی در سیاست خارجی خود و جهان اسلام برخوردارند. در عین حال در خلال بیست و پنج سال گذشته همواره زمینه‌ها و عواملی باعث واگرایی و تشدید تعارض منافع دو کشور گردیده است. در این رساله با استفاده از نظریه های همگرایی و واگرایی تلاش شده تا زمینه‌های همگرایی و واگرایی میان دو کشور در یک فرایند تاریخی بررسی شود. بر این اساس در فصل دوم سابقه و تحولات تاریخی روابط ایران و عربستان سعودی در دو مقطع قبل و بعد از انقلاب بررسی شده و نشان داده که موضع گیری ها و سطوح روابط دو جانبه با انقلاب اسلامی دچار تحول اساسی گشت. در فصل سوم مهمترین زمینه‌های واگرایی میان دو کشور تحت تاثیر انقلاب اسلامی و صدور آن بررسی شد. و بیان شد که وقوع انقلاب اسلامی موقعیت منطقه‌ای ایران و عربستان سعودی را تغییر داد و عربستان سعودی سیاست صبر و انتظار را در پیش گرفت و سرانجام بدلیل سرایت انقلاب اسلامی به کشورهای اسلامی منطقه و بروز جنگ ایران و عراق، روابط دو کشور تیره شد و این تیرگی روابط تا پایان جنگ ادامه یافت، همچنین دراین فصل مسأله حضور قدرت‌های خارجی به ویژه آمریکا در خلیج فارس و مخالفت ایران با آن و بعلاوه حج و دیدگاه‌های متناقض طرفین نسبت به آن و همچنین مسأله اعراب و اسرائیل و صلح خاورمیانه مورد بررسی قرار گرفت. در فصل چهارم مهمترین زمینه‌های همگرایی میان دو کشور بررسی شد. در این قسمت پایان جنگ ایران و عراق و سیاست تنش زدایی در سیاست خارجی بیان گردید، وضیعتی که زمینه و شرایط لازم برای بررسی تقویت همگرایی در سیاست خارجی طرفین فراهم ساخت از سوی دیگر نیازهای مشترک اقتصادی و امنیتی همکاری های نفتی طرفین مورد بررسی قرار گرفت و در پایان محور همکاری های سیاسی - امنیتی ایران و عربستان سعودی در دو مقطع قبل از یازدهم سپتامبر و پس از آن بیان گردید و مشخص شد که وضعیت جدید می تواند بستر مناسبی بررسی و تقویت همگرایی و همکاری میان ایران و عربستان سعودی بمنظور برقراری ثبات و امنیت در روابط دو جانبه و منطقه‌ای گردد و در مجموع با توجه به سیاست طرفین مشخص شد که دو کشور متعاقب پایان جنگ ایران و عراق و تقویت روند اعتماد سازی و تنش زدایی، زمینه‌های واگرایی را کاهش و زمینه و شرایط را برای تقویت همگرایی در ابعاد مختلف همگرایی در ابعاد مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی و فرهنگی ایجاد نمودند.

دانش آموخته

• مهدی تال

استاد راهنما

• محمد ستوده آرانی

  دانشیار گروه مطالعات سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام معاون آموزش و فرهنگی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• سید عبدالقیوم سجادی

  دانش آموخته و همکار آموزشی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام / نمایندهٔ مردم ولایت غزنی در دوره شانزدهم (پارلمان افغانستان) / رئیس دانشگاه خاتم النبیین (ص) کابل