چکیده

این نوشتار با عنوان «رویکرد به رخداد عاشورا در دوره آل بویه» در پاسخ به این سئوال که رویکرد به رخداد عاشورا در دوره آل بویه چه بوده است؟چرا؟این فرضیه رامطرح می کند که آل بویه در رویکرد به رخداد عاشورا نه به شیوه تاریخی که منتج به الگوگیری از آن شود بلکه به شیوه کلامی به آن توجه نمودند که نگاه خاصی به مقولات فراتاریخی وغیرقابل الگوگیری داشت. برای اثبات این فرضیه ابتدا نگاهی به شرایط سیاسی اجتماعی حاکم بر عصر آل بویه و سیاست مذهبی حاکمان آل بویه می اندازیم. چرا که رویکرد به این واقعه مهم، مانند هرتحول دیگری ازشرایط سیاسی-اجتماعی جامعه یا نحوه نگرش حاکمان به مسائل تأثیر و تأثر می پذیرد.شرایط بوجود آمده دراین دوره برای شیعیان در ابراز علنی عقائد و باورهای دینی خود حائز اهمیت است.درادامه به رویکردهایی که در دوره آل بویه به رخداد عاشورا در حوزه نظر وعمل وجود داشته است پرداخته شده و به نقش مورخان وارباب مقاتل و شعر شعرا ومرثیه سرایان حسینی که دراین دوره ی حکومتی ازنمود و ویژگی خاصی برخوردار است در تبیین این واقعه عظیم، اشاره شده است. به رویکرد و اقدامات عملی هیأت حاکمه در توجه دادن اذهان به این فرایند و نحوه تعامل آنها با اکثریت اهل سنت جامعه درپرتو آن نیز اشاره شده است. درپایان با تأکید براین مسئله که آل بویه سیاست تسامح و تساهل را درهمه امور به ویژه امور مذهبی دنبال می کردند و هر چند که در برپایی مراسم سوگواری شهدای کربلا همت گماردند و دراحیاء و رونق مراسم و توجه دادن به مشاهد مشرفه شیعه خصوصاً کربلای معلی تلاش زیادی از خود نشان دادند، اما به دلیل وجود اختلافات مذهبی درجامعه و سپاه تحت امر آنان وحاکمیت وخلافت اهل سنت که در بین مسلمانان مشروعیت داشت و ریشه داربود درصورت داشتن رویکردی تاریخی به رخداد عاشورا باعث تحریک جامعه برعلیه حاکمیت خودشان می شد چرا که قیام علیه ظلم وبی عدالتی وبرعلیه خلافت غیرحق دردرون حادثه عاشورا نهفته است.لذا سعی شده است که درمعرفی این قیام جنبه های کلامی و ماورائی بیشتر مورد توجه قرار گیرد. رویکردهای کلامی بیشتردر میان مورخین و علماء شیعه که علم و عصمت امام را مد نظر قرار می دهند وجود دارد. چرا که در قرن 4 و 5 هجری کلام شیعه رشد وگسترش چشمگیری داشته است و رویکرد ماورائی بیشتر درمیان علماء و مقتل نویسان اهل سنت از جایگاه ویژه ای برخوردار است. واژگان کلیدی: آل بویه، خلافت عباسی، رویکرد تاریخی، رویکرد کلامی، رخداد عاشورا.

دانش آموخته

• محمدرضا رضایی

استاد راهنما

• حسن حضرتی

  دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران

استاد مشاور

• سید حسین فلاح زاده

  دانشیار گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام