چکیده

هدف از این تحقیق پاسخ دادن به این سوال است که دیدگاه های نخبگان فکری و روشنفکران، در رابطه با توسعه از مشروطه تا کنون چگونه بوده است و به ویژه با توجه به آموزه های دینی چه تناسبی با توسعه داشته اند؟ بدنبال پاسخ به این سوال با استفاده از تئوری های مطرح شده در مورد ارتباط حوزه فرهنگ و توسعه که بخصوص پس از جنگ جهانی دوم در میان نظریه پردازان غربی مطرح شده است به مطالعه تاریخ معاصر ایران پرداختیم. از آنجایی که دیدگاه های نخبگان و روشنفکران فکری ( به عنوان مبشران فرهنگی) دست کم به اندازه سایر گروههای فرهنگی بر تحولات سیاسی - اجتماعی معاصر ایران اثر گذار بوده اند، بیشتر بر آنها تاکید کردیم و با این دید تاریخ نعاصر ایران را به دو دوره ‎۱- قبل از سالهای ‎۱۳۴۰ ش/ ‎۱۹۶۰ م ‎۲- بعد از سالهای ‎۱۳۴۰ ش/ ‎۱۹۶۰ م تقسیم نموده ایم. انقلاب مشروطیت نمایانگر نخستین مواجهه مستقیم بین فرهنگ سنتی و غرب در ایران بود. اکثرروشنفکران دروه مشروطه دارای گرایشهای لیبرالی، غیر دینی و رادیکال بودند و در عمل تحت تأثیر ارزشهای بیگانه بودند و آنها اگر چه بر مولفه های مقوم بر توسعه تاکید می کردند ولی در عین حال به آموزه های دینی توجه ننموده و نفی دین و سنت می کردند. اما بعد از سالهای ذکر شده روشنفکران دینی سعی داشتند بین سنت و مدرنیته پیوند برقرار کنند و فرهنگ ایرانیان را در جهت توسعه شکل دهند و در برابر غرب گرایی بازگشت به هویت فرهنگی ایران دعوت کردند. البته اینها نیز نتوانستند با اجماع بر مولفه های فرهنگی و دینی به نحوی پایدار در توسعه تاثیر گذار باشند. بنابراین باید در درجه اول فرهنگ خودی را شناخت و الگوههای توسعه را بر پایه آن تدوین و اجرا کرد. با پیوند سنت و مدرنیته و ارائه قرائتی اسلامی و ایرانی از مدرنیته می توان به الگوی مناسبی از توسعه دست کم در بعد فرهنگی دست یافت تا زمینه ساز توسعه در ابعاد دیگر باشد.

دانش آموخته

• طاهره عابدی

استاد راهنما

• سید احمد موثقی گیلانی

  استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران

استاد مشاور

• داود فیرحی

  استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران