چکیده

دغدغه پژوهش حاضرپاسخ به این پرسش می‌باشد که چه رابطه‌ای بین توسعه سیاسی و تحزب در جمهوری اسلامی ایران وجود دارد؟ پاسخ احتمالی (فرضیه) که به این پرسش داده شد نیز عبارت است از اینکه: به نظر می‌رسد توسعه سیاسی و تحزب از مفاهیمی هستند که لازم و ملزوم یکدیگر قلمداد شده و بر یکدیگر تأثیر متقابل دارند. و از آنجا که در جمهوری اسلامی ایران توسعه سیاسی به معنای واقعی محقق نشده است، احزاب سیاسی نیز نمی‌توانند به شکل عمیق و ریشه‌دار در جامعه بروز و حضور یابند و از طرفی این ناکارآمدی، توسعه سیاسی را به تأخیر می اندازد. جهت بررسی فرضیه مذکور، ابتدا چارچوب نظری تحقیق که براساس نظریه نهادمندی ساموئل هانتینگتون می‌باشد مطرح شد. از نظر ایشان شاخصه‌های توسعه سیاسی عبارتند از: تطبیق پذیری، استقلال، پیچیدگی و انسجام و میزان کار آمدی احزاب نیز براساس میزان پشتیبانی مردمی، سطح نهادمندی و پیچیدگی و عمق سازمانی و میزان تعلق نخبگان و فعالان سیاسی به حزب مشخص می‌شود. بر این اساس در فصل دوم سعی شد ضمن ارائه تعاریف مختلف از مفهوم توسعه سیاسی، میزان شاخصه‌های فوق در ایران اسلامی مورد بررسی قرار گیرد. با این بررسی به ضعف توسعه سیاسی بویژه در بخش پیچیدگی و انسجام پی بردیم. در فصل سوم، با بیان تعاریف مختلف از احزاب سیاسی و تقسیم بندی آن به بحث کارکردهای مهم احزاب در نظام‌های سیاسی دموکراتیک پرداختیم وسپس وارد بحث تحزب در جمهوری اسلامی شدیم. پیشینه تحزب در ایران و تأثیر تحرک اجتماعی و احزاب بر مشارکت سیاسی و احزاب فعال در ایران اسلامی و علل ناکارآمدی احزاب سیاسی در جمهوری اسلامی ایران با توجه به معیارهای مطرح شده توسط هانتینگتون (میزان پشتیبانی مردمی، سطح نهادمندی و میزان تعلق رهبران سیاسی) از جمله مباحثی است که ذیل بحث تحزب در جمهوری اسلامی ایران به آن پرداختیم. در پایان این فصل به بیان رابطه بین توسعه سیاسی و تحزب در ایران اسلامی پرداختیم. که با توجه به وجود رابطه دوسویه بین توسعه سیاسی و تحزب و با توجه به ضعف روند توسعه سیاسی و ناکارآمدی احزاب سیاسی، متوجه می‌شویم که تا زمانی که توسعه سیاسی به معنای واقعی محقق نشود، احزاب نمی‌توانند به شکل کارآمدی فعالیت کنند. و برای رسیدن به جامعه توسعه یافته سیاسی نیز وجود احزاب مستقل و کارآمد ضروری به نظر می‌رسد.

دانش آموخته

• مرضیه السادات موسوی سرچشمه

استاد راهنما

• محمدتقی آل سید غفور

  عضو هیات علمی و مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام نماینده مردم شوشتر در دوره اول مجلس شورای اسلامی

استاد مشاور

• سید محمدعلی حسینی زاده

  استاديار دانشکده علوم اقتصادی و سياسی دانشگاه شهید بهشتی