چکیده

تاریخ همواره،شاهدوحکایت کننده چگونگی پیدایش،به اوج رسیدن و افول یا فروپاشی جوامع بوده است. دریک بررسی کلی،علل فروپاشی جوامع را میتوان در دو دیدگاه مطرح کرد: 1. دیدگاه تفکر مادی؛ که عوامل انحطاط و فروپاشی(هلاکت)جوامع رافقط عواملی مانندسوءمدیریت،بحران اقتصادی،سیاسی و .... دانست. 2. دیدگاه تفکر الهی؛ اینکه علاوه برعوامل طبیعی و مادی در انحطاط و فروپاشی جوامع،باید ریشه های فروپاشی را درعواملی مانند: ظلم(بی عدالتی)،فساداخلاقی حاکمان و مردم، ترک امر به معروف و نهی از منکر و ... جستجوکرد. قرآن کریم به عنوان یک کتاب آسمانی هدایت (اجتماعی)،دربیشترسوره هابااشاره یا تفصیل،به سرگذشت اقوام پیشین پرداخته،مانند: تِلْكَ الْقُرى‏نَقُصُّ عَلَیكَ مِنْ أَنْبائِها و یکی ازعوامل مهم هلاکت جوامع راظلم می داند؛مانند: وکم قصمنامن قریۀ کان تظالمۀوانشأنابعدهاقوماًآخرین وتلک القریاهلکناهملَمّاظلموا .امابیشترکتابهایی که درموردعوامل انحطاط جوامع یاسنن اجتماعی الهی نوشته شده،فقط اشاره ای به عامل ظلم داشته وبه بررسی موردی ظلم ومیزان تأثیر آن درفروپاشی جوامع،خصوصاًازدیدگاه قرآن نپرداخته اندوحتی برخی نویسندگان،به لزوم پرداختن جداگانه وتفصیلی این مورد،تصریح کرده اند،ولیتاکنون،این سؤال مهم یعنی «میزان تأثیرظلم درفروپاشی جوامع؟»همچنان به طور دقیق وموردی پاسخ داده نشده است. لذااین تحقیق جهت پاسخ به این سؤال،به بررسی موردی تأثیرظلم درفروپاشی جوامع ازدیدگاه سنتهای الهی درقرآن،پرداخته است. شیوه و روش پاسخ به این سؤال اینگونه بوده که ابتدا بااستفاده از کتب لغت وتفسیر،مفاهیم اصلی بحث،یعنی؛ظلم،هلاکت(فروپاشی)،جامعه وسنت،به طوردقیق بررسی واشاره ای هم به سایرعوامل مهم درفروپاشی جوامع شده است. درادامه جهت اطلاع دقیق ازنظرقرآن،به بررسی موردی ظلم ومصادیق آن درآیات قرآن کریم پرداخته شده ودر مرحله بعدباتکیه برنظرقرآن درموردسنتهای تاریخی،ظلم درتاریخ جوامع،مورد بررسی قرارگرفته است،لذا فقط جوامعی که قرآن به آنهاتصریح کرده،ذکرشده است ودرخاتمه به چرایی وعلت هلاکت جوامع به واسطه ظلم وتأثیرآن درهلاکت پرداخته شده است.حاصل بررسی این مراحل این شدکه خداوند متعال با فرستادن پیامبران درپی اجرای کامل عدالت دراین عالم است،اماآنچه موجب شده عدالت درجوامع انسانی به طورکامل اجرا نشود،ظلم باهمه انواعش بوده است واینکه علت اصلی هلاکت جوامع هم،ظلم است وسایرعوامل مطرح هم،زیرمجموعه ظلم هستند. وبه هرمیزان«موردظلم» (آیات الهی،پیامبران ونمایندگان خداوندو...)بااهمیت وباارزش باشد،درجه وگناه ظلم هم بیشتراست وعواقب آن هم برای جامعه خطرناکتروبه هلاکت نزدیکتراست. کلیدواژه ها: تأثیر،ظلم،فروپاشی(هلاکت)،جوامع،سنت های الهی.

دانش آموخته

• مهدی محمدی

استاد راهنما

• محسن الویری

  استاد و مدیر گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• سید حسین فلاح زاده

  دانشیار گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام