چکیده

سیاستگذاری به شکل عام و سیاستگذاری فرهنگی به نحو خاص در ایران، در بعد داخلی و در عرصه بین‌المللی در ضمن گفتمان دولتی و با عاملیت نهادهای حاکمیتی شکل گرفته است؛ اینگونه از سیاست‌گذاری، خصیصه ای هرمی و در کنار مزایایی که دارد، به تجربیات، شخصیت مجری، خودِ کنش گر فرهنگی، ماهیت و تجربیات زیسته مجریان و دانش ضمنی آن‌ها کم توجه و احیانا بیتوجه است. فعالیتهای گسترده ی نهادهای فرهنگی ج.ا.ا در خارج از کشور و خاصه در قاره ی آفریقا با اهداف فرهنگی در قالب های مختلف آموزشی و تبلیغی در جریان است. در کنار حضور فرهنگی ج.ا.ا گروه‌ها، بازیگران و جریانها دیگری نیز در این عرصه حضور دارند؛که آن‌ها را در طیفی از همراه، هم‌سو، همکار، رقیب، معارض و معاند میتوان طبقه‌بندی نمود. با این وصف نگارنده در این پژوهش درپی پاسخ به این پرسش است که: سیاستهای فرهنگی ج.ا.ا در آفریقا را بر اساس تجارب زیسته ی تبلیغی، چگونه میتوان بهسازی نمود ؟ یافته ها نشان میدهد با توجه به نوع بسترِ کنش فرهنگی، فرایند سیاستگذاری از مسئله‌شناسی، طراحی، اجرا و ارزیابی هنگامی موفق است،که بتواند درکنار موئلفه هایی همچون نهادهای خودی و رقبای متنوع غیرخودی، خودِ مبلغ و تجربیات او را به عنوان رکن رکین اجرای سیاستهای فرهنگی و تبلیغ دین بگونهای تعریف و فهم کند و بکار بگیرد که بیشترین تأثیر را داشته باشد. همچنین بررسیها نشان میدهد عدم ثبت و در نظر گرفتن تجارب کنش‌گران فرهنگی میتواند سیاستگذاری و سیاست هایی را ایجاد نماید که یا در اولویت نباشند و یا آنکه با فعلیت یافتن آن‌ها تاثیرات ضعیف، متداخل، متضاد و حتی بومرنگی داشته باشند. نگارنده در این رساله برآن است تا با تکیه بر تجربه زیسته تبلیغی به بهسازی و ارتقای سطح سیاست‌های فرهنگی ج.ا.ا در آفریقا بپردازد. این پژوهش بر پایه ی مزیت نسبی پژوهش‌گر و تجربهی زیستهی وی و با روشی مرکب از اتواتنوگرافی، مصاحبه، تحلیل مضمون و بررسی جریان های رقیب به منظور بهسازی سیاستهای فرهنگی سامان گرفته است. اتواتنوگرافی به دلیل ماهیت باز اندیشانهای که دارد، این فرصت را به پژوهش گر میدهد تا به نوعی «خودآگاهی انتقادی» نسبت به خود، جامعه، دانش و جایگاه خود با جامعه برسد. اتواتنوگرافی راهبرد مناسبی برای تولید دانش در بستر زیست بوم اجتماعی و تاریخی هر جامعه و پژوهشگری است. تحلیل مضمون نیز به پژوهشگر این امکان را میدهد که با کندوکاو در متن برآمده از اتواتنوگرافی و لحاظ نهادهای فرهنگی ج.ا.ا در مقابل کشورها و جریانهای رقیب حاضر در صحنه، به مفهوم سازی و صورت بندی کارآمد برای بهسازی سیاستهای فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در آفریقا با تکیه بر تجربه زیسته تبلیغی دست یابد. پژوهشگر در نهایت سیاست های پیشنهادی خود را در هفت ساحت، باز طراحی نگاشت نهادی فرهنگی عرصه بین‌الملل؛‌ ترسیم الگوی ارتباطاتی مطلوب در فعالیت های فرهنگی بین‌الملل، بایسته-های نظام آموزشی، توانمند سازی حوزه پژوهش و ترجمه با توجه به نیاز مناطق، طراحی نظام اقتصاد فرهنگ، توسعه منابع انسانی وکیفی سازی نظام تبلیغ، ‌ارائه می دهد.

دانش آموخته

• سید محمد ذوالفقاری

  دانش آموخته دکتری رشته سیاست گذاری فرهنگی دانشگاه باقرالعلوم ع معاون بین‌الملل سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس

استاد راهنما

• سید محمد حسین هاشمیان

  دانشیار و مدیر گروه مدیریت راهبردی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• کریم خان محمدی

  استاد گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام