چکیده

انسان موضوع عالم هستی، موجودی اجتماعی و از ابتدای خلقت، همواره مختلف، متفاوت و چالش گر بوده است؛ این اختلاف در اندیشه ها، آراء، آداب و سنن امری طبیعی است و اقتضای شرایط زندگی بشر آن را ایجاب می کند و برهمین اساس گرامی داشته شده است؛ لذا جهانی که در آن زیست می کنیم متشکل از فرهنگ های گوناگون می باشد و این تفاوت فرهنگ ها جزء جدانشدنی زندگی انسانی است. از این رو تعامل انسان با فرهنگ های گوناگون در حیات اجتماعی خویش از مقولات مهم و اساسی است. شناخت صحیح این مساله و چگونگی تعامل اجتماعی درست با دیگران از معارف ضروری و سخت بشر امروزی است که با شناخت صحیح و رفتار بر اساس آن است که فرد در جامعه رشد و تکامل پیدا می کند و ارتباط خود با خود و خدای خود در منظومه تحلیل روابط انسانی نیز بر همین اساس سامان می یابد؛ می توان اذعان داشت که با وجود تلاش های بسیار متفکران و اندیشمندان در طول تاریخ، هنوز نظامی منطقی و مبانی صحیح در اصلاح روابط اجتماعی دنیای متنوع امروزی تدوین نشده است. امروزه مساله تنوع فرهنگی واقعیتی پذیرفته شده است و توجه بیشتر به رسمیت شناخته شدن گوناگونی ها و احترام به فرهنگ های مختلف معطوف گشته است. نکته مهم در این جا چگونگی حصول همزیستی متحدانه و مسالمت آمیز است. نوشتار حاضر پس از طرح راهبردهای موجود همانند سازی، تکثرگرایی و وحدت متکثر، و اتخاذ نگاه مبتنی بر ماهیت اتحاد کثرت گرایانه میان فرهنگی قرآن و واقعیت های متغیر زندگی بشری و به رسمیت شناختن همراه با احترام و بدون پیش داوری و تعصب، با استناد به آیات و روایات در پاسخ به این مساله که آیا تنوع فرهنگی از منظر اسلام پذیرفته است یا خیر، به مولفه های موجود تنوع فرهنگی سیاسی در اندیشه سیاسی اسلام پرداخته تا از این طریق مجاز بودن عقاید، مذاهب، دگراندیشی ها، فرهنگ های سنتی و گروهی متفاوت و رویکردهای فکری ناسازگار غیر اسلامی و عدم اجبار آنان در پذیرش فرهنگ اسلامی را از رویکرد کثرت در وحدت به اثبات برساند. و در ادامه به بررسی مبانی معرفت شناختی چون عقل گرایی و شمول گرایی، و مبانی انسان شناختی ازقبیل کرامت انسانی، مساوات، خداجو بودن فطری، خلیفه اللهی و مختار بودن انسان و مبانی ارزشی با پی ریزی یک نظام ارزشی و اخلاقی بر پایه معیارهای مشترک اخلاقی از قبیل ایمان و عمل صالح پرداخته و با بازبینی مبانی دینی، به درک تازه ای از روابط بین فرهنگ های گوناگون و رفتار با آنان دست می یابیم. کلید واژه ها: فرهنگ، سیاست تنوع فرهنگی، هویت، قومیت، همبستگی، اندیشه سیاسی اسلام

دانش آموخته

• فرج اله قاسمی

استاد راهنما

• منصور میراحمدی چناروئیه

  استاد تمام گروه علوم و اندیشه سیاسی و معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه شهید بهشتی ، رئیس پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی

استاد مشاور

• غلامرضا بهروزی لک

  استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

• حسین شرکت توسلی

  عضو هیات علمی گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام