چکیده

در این پژوهش نگارنده بامفروض گرفتن عدم محدودیت دین برای استفاده از فن آوری های نو مانند اینترنت برای تبلیغ دین، و «به مثابه مسیر بودن» و نگاه توسعه ای نهاد دین به اینترنت برای تبلیغ دینی، طی مصاحبه ژرف با مبلغین و مدیران فضاهای دینی اینترنت و بررسی اسنادی، بهبررسیفرصت‌ها و چالش‌های تبلیغ دین در اینترنت از سه زاویه مبلغ، مخاطب و پیام دینی پرداخته است.برای تحلیل اطلاعات مصاحبه ها، از روش تحلیل مضمون استفاده شده است. طبق یافته های تحقیق داشتن مخاطب جهانی، هدف گیری دقیق مخاطب، بازنشر آسان، ایجاد موج تبلیغی، رصد آسان، تبلیغ همه زمانی و همه مکانی، توسعه ابزار تبلیغ، ارائه خدمات دینی آنلاین مهمترین فرصت های اینترنت برای مبلغین به شمار می رود. همچنین دسترسی همزمان به چند کارشناس دینی، ارتباط چند به چند، دریافت پاسخ به فراخور حال، جمع بندی راحت تر و ارزان بودن اطلاعات مهمترین فرصتهای اینترنت برای مخاطبان به شمار می رود. از سوی دیگر وجود اشکال قالب های مختلف پیام، ماندگاری پیام، ظرفیت بالای نگهداری و انتقال پیام دینی و امکان پالایش پیام قبل از ارسال مهمترین فرصتهای موجود برای پیام دینی هستند. علاوه بر این در بعد چالشهای تبلیغ دین در اینترنت ، مبلغین با چالش ها و مشکلاتی از قبیل عدم ارتباط مستقیم با مخاطب، تاثیر مبلغ از پیام های غیر دینی، آسیب های اخلاقی، عدم انسجام بین مراکز تبلیغی، مواجهه با سؤالات زیاد، گویا نبودن نمونه مخاطبان، مختل شدن تبلیغ با مواردی مانند نقص فنی یا هک، مواجه هستند. با بررسی چالشهای مخاطبان از زاویه تبلیغ دینی در اینترنت می توان گفت مواردی مانند عدم انجام مناسک واقعی، فراوانی شبهات، عرفی شدن، مواجه شدن با محتواهای غیر اخلاقی و پنهان بودن هویت کاربر از مهمترین چالشهای پیش روی مخاطبان است. معنا زدایی از جهان واقعی، غیر دینی بودن ابزار پیام رسانی، هژمونی دولتها، عدم تفکیک سنی، پایین آمدن سطح پیام های دینی هم از جمله چالشهای پیام دینی در تبلیغ دینی اینترنت است. در بخش پایانی هم با بیان بایسته‏های تبلیغ دینی درفضای مجازی برای مبلغین،تأسیس شورای تبلیغ دینی مجازی کشور را برای تبلیغ دین در اینترنت پیشنهادشده است.

دانش آموخته

• محمدجواد غفوری

استاد راهنما

• کریم خان محمدی

  استاد گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• نعمت الله کرم اللهی

  دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام