چکیده

بازخوانی اندیشه های آرمانشهر غربی و مبانی آن برای پی ریزی تمدن اسلامی مبتنی بر مبانی دینی ضروریست. مدینه فاضله فارابی تطبیق طرح عقل با سلسله مراتب آن در نظام اجتماعی است که در آن عالی ترین مرتبه عقل متشبه به عالم اله است و سلسله مراتب نازل تر به ترتیب متشبه به مراتب بالاتر از خود است. بدین دلیل مدینه فاضله فارابی هیچ وقت دچار رکود، یکسان سازی و نابودسازی تمایزات نمی شود. مدینه فاضله فارابی تبعیت نظم الهی در نظام اجتماعی را به دو شکل بازنمایی نظام طولی هستی، به شکل سلسله مراتب اجتماعی و بازنمایی نظام عرضی هستی، به شکل اعتدال، انسجام و تعامل با طبیعت است. عقلانیت در مدینه فارابی خودبنیاد و منحصر در انسان بالفعل نیست بلکه دارای وجه غیبی است که بالفعل به ادراک انسان درنیامده بنابراین طبیعی است که فارابی جزئیات مدینه فاضله اش را برعکس آرمانشهر غربی مشخص نکند. فارابی وخدت را در کثرت و کثرت را در وحدت حفظ می کند و به بهای حفظ وحدت دچار یکسان سازی و به بهای حفظ کثرت دچار گسست نمی شود. اما در یوتوپیای مور و کامپانلا که بر مبنای عقلانیت خودبنیاد است، یوتوپیا تطبیق طرح استعلایی انسان با تمام جزئیات و کلیات است و عدم تعین در آن معنا ندارد، علم و تکنولوژی مدعی قطعیت و تعین است و تمام جزئیات حیات انسان را برنامه ریزی می-کند. آرمانشهر مور برای سیطره بر جامعه و طبیعت همه چیز را یکسان سازی می کند و تفاوت ها را نابود می کند. پیش فرض بنیادی آرمانشهر غربی شرور بودن ذاتی انسان است که با یکسان سازی و حذف تمایزات و با ایجاد ساختارهای آموزشی و با نهاد قانون و نظارت همگانی، انسان را تحت کنترل دائمی قرار می دهد که باعث از خودبیگانگی انسان می شود. اما در مدینه فاضله فارابی جامعه و قانون در جهت شکوفایی ذات و هویت انسانی است. فارابی همه مطلوب های انسان را ذیل معرفت عقلی قرار می دهد، اما مطلوب بالذات یوتوپیای مور لذت و مطلوب بالذات شهر آفتاب کامپانلا قدرت است. واژگان کلیدی: مدینه فاضله، یوتوپیا، شهر آفتاب، فارابی، مور، کامپانلا، عقل، هستی.

دانش آموخته

• محمد صیدالی

استاد راهنما

• شمس الله مریجی

  ریاست دانشگاه و استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع)

استاد مشاور

• کریم خان محمدی

  استاد گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام