چکیده

توصیف و مقایسه ای تحلیلی، در رابطه با نوع نگاه به علیت وضرورت علّی، در دو مکتب رئالیسم انتقادی و حکمت متعالیه وبازنمایی نتیجه ایننوع نگاه، در اتخاذ رویکردو روش مناسب، در علوم اجتماعی،موضوعی است که این تحقیق، بدنبال آن بوده است . در این تحقیق، بیان می شود که، بین منبع معرفتی و نوع نگاه به اشیاء و واقعیات طبیعی واجتماعی و نوع نگاه به علیت و ضرورت علَّّی و انتخاب رویکرد و روش تحقیق در علوم اجتماعی، یک رابطه منطقی وجود دارد . در این میان، رئالیسم انتقادی، با نفی انحصار معرفت شناختی علم تجربی و با تکیه بر فلسفه علم وتحلیل عقلی پراتیک های علم تجربی، با استفاده از استدلالهای استعلایی، نگرشی غیر اتمیستی به اشیاء و واقعیات پیدا کرده و اشیاء و واقعیات را لایه لایه دانسته و علیتوضرورت را مربوط به لایه های زیرین یک شیء و توانایی اثر گذاری آن می داندو بدین ترتیب، علیت را به معنای کیفیت ارتباط بین دو شیء، نمی داندو وجود علت غایی را نیز قابل اثبات نمی داند و مبتنی بر این نوع نگاه، به رد علیت انضمامیو پیش بینی مبتنی بر آن واثبات علیت عمقی وتبیین مبتنی بر آن، مخصوصا در حیطه علم اجتماعیمی پردازد؛ علاوه بر آن، رئالیسم انتقادی، در نتیجه محدودیت خاص منبع هستی شناسی خود و نوع نگاه به علیت، در رویکرد خود به علوم اجتماعی، دچار نسبی گرایی روش شناختی و سکولاریسم، در ارزش گذاری است. اما در حکمت متعالیه، فلسفه ای موسوم به حکمت متعالیه، که با فلسفه متعارف و فلسفه علم مورد نظر رئالیسم انتقادی، تفاوت دارد، منبع هستی شناسی و نوع نگاه به علیت و ضرورت علّی است و مبتنی بر آن ، اولا قائل به علیتی آگاه به فعل خود، در ماورای عالم ماده و وجود علت غایی برای جهان هستی، من جمله، جهان اجتماعی، می شود و ثانیا، یکنوع پیوستگی وهمبستگی کلی بین هستی و موجودات وحوادث و واقعیات آن اثبات می شود و بدین ترتیب، هم زمینه ایجاد یکنوع نگاه معنوی به کل جهان، من جمله جهان اجتماعی،و دخالت دین و منابع دینی و ارزش های دینی در تبیین و پیش بینی و سیاستگذاری جامعه، باز، نگه داشته می شود و هم به یکنوع کثرت گرایی روش شناختی در علوم اجتماعی وتبیین در آن ، معتقد می شود . درخاتمه نیز پیشنهاد شده است موارد دیگری ازاصول هستی شناختی مانند چگونگی نگاه به صور نوعیه وچگونگی نگاه به بحث حرکت، با توجه به تاثیر آن ها در روش شناسی، نیز، بصورت مقایسه ای مورد تحقیق قرار گیرد . کلیدواژگان : علیت ، ضرورت، رئالیسم انتقادی، حکمت متعالیه، ، روش‌شناسی .

دانش آموخته

• منصور محمدی

استاد راهنما

• حسن عبدی

  دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• نعمت الله کرم اللهی

  دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام