چکیده

این رساله در راستای ارایه میزان انطباق فلسفه اجتماعی ابن خلدون و منتسکیو، ناگزیر به بیان ویژگی های فلسفه اجتماعی و محورهای آن می پردازد، در حالی که فلسفه اجتماعی، از بدو پیدایش جامعه شناسی از بطن حس گرایی، با برچسب آرمان گرایی و دوری از واقعیت اجتماعی، تقریبا به فراموشی سپرده شد. به طوری که نخستین اندیشمندان اجتماعی، به علت دریافت عنوان جامعه شناسی، سعی بر کناره گیری از فلسفه اجتماعی و انکار روش عقلی داشتند.به هر حال جامعه شناسی که داعیه صدر نشینی علوم را در سر داشت امروزه آنچنان از جایگاه رفیع خود دور شده که دیگر تاب رویارویی با بحران های موجود را ندارد و این همه ناشی از انکار کاربرد عقل در شناخت جامعه است. با این وصف کاربرد دوباره عقل و تجربه در دانش اجتماعی، منجر به رد تمایز فلسفه اجتماعی و جامعه شناسی شده و حوزه های جامعه شناسی علاوه بر آنچه که امروزه وجود دارد تا مباحث هنجاری و مبانی فلسفه جامعه شناسی گسترش می یابد و کسانی چون منتسکیو و ابن خلدون که سالها پیش از کنت به بررسی جامعه پرداخته اند، شایسته عنوان پدر جامعه شناسی می شودند. همچنین بررسی فلسفه اجتماعی ابن خلدون و منتسکیو علاوه بر قدرت بخشی مجدد به فلسفه اجتماعی، در بر دارنده شباهت ها و تفاوت هایی است که ذهن خواننده را به سمت منزلت بخشی بیشتر به شخص ابن خلدون هدایت می کند. زیرا علی رغم تفاوت هایی که میان این دو اندیشمند وجود دارد، شباهت های آراء آنها به حدی است که نمی توان آنرا تصادفی نامید و از آنجا که ابن خلدون از نظر زمانی جلوتر از منتسکیو است، خوانند گمان می برد منتسکیو، اندیشه های ابن خلدون را به سرقت برده است. زیرا اگر چه در شرایط اجتماعی سیاسی این دو متفکر و موقعیت طبقاتی آنها شباهت هایی وجود دارد، اما می توان کسان دیگری یافت که با وجود همه این شباهت ها، دارای اندیشه های متفاوتی بوده اند، با این حال نمی توان تعبیر سرقت اندیشه را به کاربرد اما، می توان منتسکیو را وامدار ابن خلدون دانست. هر چند چگونگی تأثیر پذیری او نیاز به تحقیقات تاریخی دارد که فراتر از گنجایش این رساله است.

دانش آموخته

• مریم رحیمی سجاسی

استاد راهنما

• عماد افروغ

  عماد افروغ (زاده ۱۳۳۶ در شیراز) نویسنده، جامعه‌شناس و نظریه‌پرداز علوم اجتماعی است. او نمایندهٔ مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در دورهٔ هفتم و رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس بود. استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی / عضو هیات امنای دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• حمید پارسانیا

  استاد حوزه و دانشگاه / عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی