چکیده

اصل علّیت ، به عنوان یک اصل کلی و بنیان علومی که درباره احکام موضوعات حقیقی بحث می‌کنند، مورد توجّه همه‌ی مکاتب فلسفی بوده است. تحقیق پیش رو با عنوان "بررسی تطبیقی علّیت و تبیین پدیده ها از دیدگاه رئالیسم انتقادی و حکمت صدرایی" علّیت و تبیین را از دو دیدگاه فلسفی یعنی حکمت متعالیه به عنوان میراث فلسفی فعال جهان اسلام و رئالیسم انتقادی به عنوان یکی از روی‌کردهای مطرح در فلسفه علم و فلسفه علوم اجتماعی مورد توجّه قرار داده است. در این تحقیق تلاش شده با تمرکز بر مباحث طرفین درباره‌ی علّیت ، دیدگاه آن‌ها در این باب ارائه گردد. همچنین متناسب با تحلیل دو مکتب از علّیت، الگوی کلی تبیین در هر یک از دو دیدگاه معرفی شده و مورد مقایسه قرار گیرد. نوشتار حاضر بر این عقیده است که نفی صدفه و پذیرش اصل علّیت به مثابه‌ی قانون حاکم بر هستی، نقد تصور هیومی و کانتی از علّیت، نقطه‌ی اشتراک دو دیدگاه در باب علّیت است اما در اینکه آیا مفهوم «علّیت» مفهومی فلسفی است یا ماهوی از یکدیگر جدا می‌شوند. و نیز الگوی تبیین در حکمت صدرایی «قیاسی ـ برهانی » و در رئالیسم انتقادی « تبیین فرایندی یا پس کاوی » است. کلیدواژگان :علّیت ، نیروی علّی، تبیین ، رئالیسم انتقادی ، رئالیسم صدرایی ، حکمت صدرایی ، صدرالمتالهین ، روی بسکار ، آندرو سایر.

دانش آموخته

• مهدی رجبی

استاد راهنما

• عماد افروغ

  عماد افروغ (زاده ۱۳۳۶ در شیراز) نویسنده، جامعه‌شناس و نظریه‌پرداز علوم اجتماعی است. او نمایندهٔ مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در دورهٔ هفتم و رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس بود. استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی / عضو هیات امنای دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• حسن عبدی

  دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام