چکیده

آیین سوگواری امام حسین (ع) همواره در تاریخ تحولات اجتماعی و سیاسی جامعه اسلامی نقش بسزایی را ایفا کرده است، از این روی همواره مورد توجه حاکمان و پادشاهان، علماء و عموم مردم بوده است. این مطلب ناشی از ظرفیت عظیمی است که در گفتمان عاشورا نهفته است. بر این اساس این فرضیه به ذهن متبادر می شود که هیئت به عنوان الگوی رایج امروزینِ آئین سوگواری امام حسین(ع) می تواند به مثابه حوزه عمومی قدسی عمل نماید. از این روی در این پژوهش به چرایی، چیستی و چگونگی هیئت به مثابه حوزه عمومی قدسی می پردازیم. در انجام این پژوهش از مفهوم «حوزه عمومی» و «کنش ارتباطی» یورگن هابرماس بهره گرفته ایم. او که مدرنیته را پروژه ای ناتمام می خواند سعی کرد تا از طریق بازسازی عقلانیت غربی و ایجاد عقلانیت ارتباطی و کنش ارتباطی، حوزه عمومی را احیا کند تا بدین سان جامعه آرمانی را رقم زده و سعادت بشر را فراهم آورد. با استفاده از روش تحلیل مضمون و ابزار مصاحبه، هیئت ثارالله زنجان را به عنوان نمونه، مطالعه نمودیم. براساس نتایج تحقیق، در نقطه مقابل حوزه عمومی غربی، حوزه عمومی قدسی قرار دارد که مبتنی بر عقلانیت وحیانی و ارزش های الهی است. مؤمنان بر اساس کنش ولائی همراه با مودت و محبت یکدیگر را به ارزش های الهی فرا می-خوانند. کنش ولائی نه تنها عقلانیت بلکه عاطفه و احساس را نیز در برمی گیرد و صرفاً به کنش زبانی اختصاص ندارد بلکه کنش غیر زبانی را نیز دربر می گیرد. هیئت از طریق کنش زبانی یعنی استفاده از ظرفیت مداحی و سخنرانی و همچنین کنش غیر زبانی همچون فعالیت های اجتماعی در راستای عدالت خواهی، مطالبه گری و محرومیت زدایی می تواند در شکل گیری افکار عمومی و تاثیرگذاری بر ساختار اجتماعی نقش بسزایی را ایفا کند. هیئت ثارلله زنجان هر چند از ضعف هایی برخوردار است اما به طور کلی می توان آن را نمونه ای از هیئت به مثابه حوزه عمومی قدسی قلمداد کرد.

دانش آموخته

• میثم بیگدلی

استاد راهنما

• علی اصغر اسلامی تنها

  استادیار گروه فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• کریم خان محمدی

  استاد گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام