چکیده

این رساله در پی بررسی این مسأله است که مطالعه سیره امیرمؤمنان علیه‎السلام به عنوان پیشوای دینی، ما را به چه الگویی از عقلانیت تمدن‎ساز رهنمون می‎شود؟ چراکه تبیین کارکردهای اجتماعی دین به خصوص در زمینه ساخت تمدن، نیاز جامعه امروز ما است، از طرفی پاسخ به این سؤال حرکتی به سمت پاسخگویی به نیازهای معرفتی در زمینه احیای تمدن اسلامی و همچنین بهره‎گیری از سیره معصومین در زمینه ایجاد و بازسازی ساختارهای اجتماعی و تمدنی خواهد بود. عقلانیت دینی، «استفاده از ابزار حق برای رشد و توسعه همه جانبه جامعه بر مبنای فرهنگ دینی با هدف رسیدن به تمدنی در مدار قرب حق» تعریف می‎‎گردد، بر این اساس با تعریف پیش‎فرض‎ها و با در نظر گرفتن محدودیت‎ها، مصادیقی از سیره اجتماعی امیرمؤمنان علیه‎السلام که متضمن ارائه استدلال عقلی توسط آن حضرت باشند، با الهام از روش تحلیل مضمون بررسی گردیده، از میان آن‎ها مؤلفه‎هایی به عنوان ابزارها و اهداف تمدن‎ساز ارائه می‎شود، سپس این ابزارها و اهداف در قالب مفاهیم کلی‎تر جمع‎بندی گردیده و از این رهگذر ارتباط میان آن‎ها مورد تأکید قرار گرفته است. لذا فی‎الجمله می‎توان گفت در عقلانیت دینی تمدن‎ساز در بعد اهداف مؤلفه‎های کمال‎گرایی، پیشرفت فرهنگی، پیشرفت سیاسی، پیشرفت اقتصادی، عدالت اجتماعی، اقامه معروف و انکار منکر، اقامه حکومت اسلامی، تحقق اتحاد و انسجام امت اسلامی هستند و در بعد ابزار نیز معیارهایی از قبیل اصل خداجویی، آخرت گرایی، عدالت خواهی، تأکید برصداقت و تقوی، امر به معروف و نهی از منکر، تأکید بر ولایت پذیری، امنیت، عزت و اقتدار امت اسلامی، تکیه بر وحدت و تعاون مسلمانان، مردم سالاری، آزادی و رفاه اجتماعی، تکیه بر ثروت اجتماعی، تکیه بر عقل و دانایی البته ممکن است موارد دیگری را به آنچه اینجا به عنوان معیار و مؤلفه مطرح است افزود.

دانش آموخته

• یونس غفاری پور

استاد راهنما

• محسن الویری

  استاد و مدیر گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• محمدحسین دانش کیا

  عضو هیات علمی گروه تاریخ و تمدن اسلامی دانشگاه معارف اسلامی