چکیده

نظریه اعتباریات علامه طباطبایی، اعتباریات اجتماعی را اعتباریاتی شکل گرفته پس از اجتماع معرفی می کند که ممکن است بر اساس غایاتی واقعی ساخته شده باشند. این اعتباریات فی حدّ نفسه تنها در افق ذهن انسان وجود دارند و فاقد هر گونه هستی خارجی و نفس الامری هستند. این تقریر از اعتباریات اجتماعی لوازم روش شناختی ویژه ای برای اعتباریات اجتماعی، علوم اجتماعی ای که از این اعتباریات بحث می کنند و به طور کلی حکمت عملی که بر محور بحث از اعتباریات مختلف شکل می گیرد، در پی داشته است. لازمه روش شناختی تقریر علامه طباطبایی از اعتباریات اجتماعی، برهان ناپذیری آنها است. بر اساس این بیان و علی رغم تاکیدات و تصریحات فیلسوفان مسلمان بر جریان برهان در حکمت عملی و علوم اجتماعی شکل گرفته ذیل آن، این حوزه دانشی دچار تنزلی روش شناختی شده و بدین ترتیب از روش های برهانی محروم گردیده و به سوی روش های جدلی، خطابی و یا حتی شعری گسیل می گردند. این پژوهش که در صدد امتداد بخشیدن به سنت فیلسوفان مسلمان در حوزه حکمت عملی است، چرخش روش شناختی مذکور که به تنزل روش شناختی حکمت عملی و علوم اجتماعی انجامیده، را به پرسش کشیده است و این سوال را در کانون پژوهش خود قرار داده است که «آیا واقعاً اعتباریات اجتماعی فاقد ظرفیت برهان پذیری هستند و آیا تنها روش های جدلی، خطابی و شعری در آنها جاری می گردند؟». این پژوهش از طریق روش تحلیل «چیستی، هستی و ویژگی های» اعتباریات اجتماعی به این نتیجه دسته یافته است که آن دسته از اعتباریات اجتماعی که در همه فرهنگ ها و در همه دوران ها حضور داشته اند، اموری دو ساحتی هستند که در یک ساحت از هستی نفس الامری برخوردارند و در ساحت دیگر که همان جهان اجتماعی بالفعل موجود خارجی باشد، دارای هستی ای اعتباری هستند. وجود ساحت نفس الامری در اعتباریات اجتماعی زمینه جاری شدن روش برهانی در علوم اجتماعی و بازگشت به سنت فیلسوفان مسلمان را فراهم می آورد. واژگان کلیدی: علامه طباطبایی، اعتباریات اجتماعی، جدل، برهان، نفس الامر

دانش آموخته

• رضا ملائی

استاد راهنما

• حسین سوزنچی

  استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام مدیر گروه خانواده دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• نصرالله آقاجانی

  عضو هیات علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

• یارعلی کرد فیروزجایی

  استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام