چکیده

رهبری هدایت و مدیریت جامعه انسانی به سوی رشد و کمال با بهره‌گیری از امکانات و استعداد هاست. بنابراین زعامت و رهبری جامعه انسانی پر ارج‌ترین و در عین حال سنگین‌ترین و مشکل‌ترین مسئولیتی است که یک انسان به عهده میگیرد. قرآن کریم در تعریف رهبری بر دو مفهوم عام و خاص آن اشاره میکند. در مفهوم خاص با استفاده از دو واژه راهبر و راهرو رهبری را به پیش بردن و سوق دادن معنا میکند اما در مفهوم عام - که مفهوم مورد نظر ماست - رهبری به معنای مدیریت و تدبیر امور جامعه به کار رفته است. در یک تقسیم بندی کلی ثران کریم به چهار نوع رهبری اشاره دارد. که عبارتند از رهبری اخلاقی، رهبری علمی، رهبری باطنی و رهبری سیاسی. رهبری و هدایت سیاسی هم خود بر دو گونه است. رهبری سیاسی الهی یا رهبری ابراهیمی و رهبری سیاسی غیر الهی یا رهبری فرعونی که در قالب دو حکومت الهی و حکومت غیر الهی به چشم میخورد. به دنبال ارائه تعریفی از این دو حکومت به ذکر نمونه هایی از هر دو پرداختیم و سپس به ساختار سیاسی آنها هم اشاره‌ای رفت و در پایان برای هر یک از رهبران این حکومتها ویژگیهائی را برشمردیم. ویژگیهایی چون اعتماد و توکل بر خدا صلاحیت علمی و جسمی، دشمن شناسی و ناسازگاری با طغیان، مدیریت قوی و پدرانه، وحدت بخشی به نیروهای متفرق انسانی، گذشت و انعطاف پذیری، صبر و استقامت و پایداری، قاطعیت در عمل و شجاعت در بیان و ... برای رهبران سیاسی الهی ذکر شد. برای رهبران سیاسی غیر الهی هم خصوصیاتی مانند استبداد و خودکامگی، دنیا گرایی رهبر و اطرافیان او، ظلم و ستم و بی عدالتی، استکبار و استضعاف جامعه، اسرافکاری، فساد و تبهکاری، برتری جوئی، اتراف و تفرقه افکنی و... اشاره شد. اما آنچه در میان خصال و ویژگیهای رهبران سیاسی الهی جلب توجه می کند، خصلت مردمی بودن آنهاست که به تعبیر قرآن مهمترین ویژگی آنهاست. قرآن کریم به آیاتی اشاره میکند که رهبران الهی همگی از میان مردم برخواسته‌اند، مانند آنها زندگی کرده‌اند و چون آنان سختی کشیده و ملالتها چشیده‌اند و به راستی اگر اینگونه نبود آنان هرگز در اجرای رسالت خویش موفق نمیشدند. چگونه ممکن است کسی که درد و رنج مردم را هرگز به چشم خود ندیده و سختیها را از نزدیک لمس نکرده سخنی بگوید که در دل رنجدیده مردم اثر گذارد و التیام بخش زخمهای کهنه آنان باشد چه رسد به اینکه مأموریت و مسئولیت دشواری چون هدایت و رهبری انساها را به دوش بکشد.

دانش آموخته

• محبوبه کریمی

استاد راهنما

• منصور میراحمدی چناروئیه

  استاد تمام گروه علوم و اندیشه سیاسی و معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه شهید بهشتی ، رئیس پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی

استاد مشاور

• سید محمدرضا شریعتمدار

  معاون پژوهش موسسه آموزش عالی حوزوزی امام رضا علیه السلام