چکیده

در تحلیل نظریه قدرت آنچه اهمیت دارد، عناصر تشکیل دهنده قدرت و چگونگی ارتباط بین آنها است. مسأله رساله حاضر بررسی نظریه قدرت از منظر قرآن کریم با تمرکز بر منشاء، مؤلفه‌ها، لایه ها، انواع، منابع، ابزار، توزیع و کنترل قدرت و چگونگی ارتباط بین آنها می باشد. روش تحلیل رساله نیز بر اساس تفسیر موضوعی قرآن کریم بهره‌گیری توأمان از روش استخراجی (درون قرآنی) و استنطاقی یا برون قرآنی شهید صدر می باشد. از منظر قرآن کریم قدرت به مطلوب و نا مطلوب تقسیم می‌شود که مشروع یا نامشروع بودن قدرت سیاسی را در پی دارد. سه مؤلفه غالب قدرت عبارتند از: عامل قدرت، تابع قدرت و هدف قدرت. از منظر قرآن کریم، عامل قدرت و هدف قدرت، به مطلوب و نامطلوب تقسیم می شود و هر کدام دارای ویژگی‌هایی است. عاملان قدرت مطلوب عبارتند از: انبیاء، امامان و صالحان. عاملان قدرت نامطلوب نیز عبارتند از: ائمه کفر، مترفین و طاغیان. تابع قدرت در قرآن کریم، تحت تأثیر دوگانه حق و تکلیف، به شکل‌گیری رابطه دو سویه بین عامل قدرت و تابع قدرت کمک می‌کند. اهداف قدرت مطلوب عبارتند از: بندگی، سعادت، عدالت و امنیت. قدرت نامطلوب نیز از منظر قرآن اهداف زیر را پیگیری می کند: سلطه و استبداد، حفظ قدرت و سود انگاری. سه لایه قدرت عبارتند از: آشکار، نیمه پنهان و پنهان. هر کدام از این لایه‌ها متناسب با خود ابزار و منابعی را می‌طلبند. قدرت آشکار با ابزار تنبیهی و منبع شخصیت، قدرت نیمه پنهان با ابزار تشویقی و منبع مالکیت و قدرت پنهان با ابزار اقناعی و منبع سازمان، به شکل‌گیری نظریه قدرت کمک می‌کنند. از منظر قرآن کریم توزیع قدرت از دو مسیر قانون‌گرایی و مشارکت مردم در اجراء صورت می‌گیرد. و کنترل و مهار قدرت نیز از دو طریق کنترل و مهار درونی و کنترل و مهار بیرونی اتفاق می‌افتد. راهکاهای پیشگیری از فساد قدرت سیاسی عبارتند از: امانت دانستن قدرت سیاسی، نقدپذیری و پرهیز از استبداد رأی و مشورت با مردم در تصمیم سازیها است. واژه‌های کلیدی: قرآن کریم، تفسیر موضوعی، نظریه قدرت سیاسی، ابعاد قدرت سیاسی.

دانش آموخته

• حسین احمدی سفیدان

استاد راهنما

• غلامرضا بهروزی لک

  استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• سید رضا مودب

  استاد دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم