تحقیق حاضر به بررسی مبانی فقهی انتخابات از دیدگاه امام و دیگر مراجع قم میپردازد. در این پژوهش هدف اصلی, تبیین مبانی فقهی انتخابات از دیدگاه امام و دیگر مراجع قم میباشد. پایاننامه حاضر در صدد یافتن پاسخ علمی برای این سئوال اصلی بود كه مبانی و استدلالهای فقهی مشروعیت انتخابات از دیدگاه امام و مراجع تقلید قم چیست؟ فرضیه این تحقیق عبارتست از: بیعت, شورا و ... از جمله مبانی و استدلال های فقهی است که امام و مراجع تقلید قم برای اثبات مشروعیت انتخابات مورد بحث و توجه قرار داده اند برای یافتن پاسخ این سئوال, این تحقیق در هفت فصل مطرح شده است. در فصل اول, مفاهیم و كلیات تحقیق از قبیل بیعت, شورا و ... مطرح شده است. در ضمن بعد از تعریف لغوی و اصطلاحی بیعت, دو دیدگاه در مورد رابطه بیعت با انتخاب مطرح شد كه یك دیدگاه قائل به متفاوت بودن آن دو است و دیدگاه دیگر به یكسان بودن بیعت و انتخابات را مطرح میكند. در فصل دوم, بعد از زندگینامه مختصر از حضرت امام, به رابطه فقه و سیاست از دیدگاه حضرت امام میپردازد و بعد از ان به بررسی مبانی فقهی انتخابات از طریق بیعت را مطرح میكند و امام به یكسان بودن بیعت با انتخابات قائل است. فصل سوم به مبانی فقهی انتخابات از دیدگاه آیت الله حائری را مطرح میكند, از نظر حائری بیعت با انتخابات یكی میباشد. البته لازم به ذكر است كه حائری, بیعت را عقد نمیداند چون نمیتواند اختیارات بینهایت به ولایت بدهد. مبانی فقهی انتخابات از دیدگاه آیت الله معرفت در فصل چهارم مطرح میشود كه از نظر وی ولی فقیه نه انتصاب مطلق است و نه انتخاب مطلق بلكه بین انتصاب و انتخاب میباشد و ایشان هم بیعت را با انتخابات یكی میداند. در فصل پنجم, نظر آیت الله مكارم مطرح میشود كه از نظر وی انتخابات ربطی به بیعت ندارد چون انتخابات برای اعطای مقام میباشد و بیعت برای اطاعت. دیدگاه آیت الله منتظری در فصل ششم مطرح میشود كه ایشان هم بیعت را با انتخابات یكی میداند و وی انتخاب را شبیه وكالت میداند. فصل هفتم در چهار موضوع, "مبنای ولایت فقیه" , "یكسان بودن بیعت و انتخابات" ، "ماهیت بیعت" و شورا و انتخابات به نقاط اشتراك و افتراق دیدگاه فقهی امام و مراجع تقلید قم درباره انتخابات را مطرح میكند. نكات زیرا میتوان به عنوان نتایج این تحقیق دانست: 1- امام خمینی و بیشتر مراجع تقلید مورد نظر مسئله انتخابات را از منظر فقهی مورد توجه قرار دادهاند. 2- بیشتر فقهای مورد بحث مشروعیت انتخابات را از طریق بیعت ثابت میكنند. 3- برخی از فقها میان مفهوم انتخابات و بیعت تفاوت قائل شده از این رو برخی از راههای دیگر به اثبات مشروعیت انتخابات پرداخته و برخی آن را در دوران غیبت فاقد مبنای فقهی دانستهاند.
استاد تمام گروه علوم و اندیشه سیاسی و معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه شهید بهشتی ، رئیس پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی
استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران