اشتراک دانش دانشگاه باقرالعلوم (ع)
ظرفیت شناسی رویكردهای فكری،فرهنگی آموزه مهدویت پس از انقلاب در تحقق تمدن اسلامی
1394,دکتری
چکیده
آموزه مهدویت بخش مهمی از اندیشه ی اسلامی است که می تواند از طریق ترسیم یک آینده دست -یافتنی در شکل دادن به جوهره و روح حاکم بر تمدن جدید اسلامی، نقش آفرین باشد و به مثابه یک «ستاره راهنما»، راهنمای جوامع اسلامی به سوی جامعه کمال یافته و برخوردار از تمدن آرمانی باشد. در انقلاب اسلامی ایران نیز آموزه مهدویت در پیروزی، تثبیت و بقای آن نقش موثری داشته است. در سال های پس از پیروزی انقلاب، در میان استادان و صاحب نظران حوزه مهدویت، رویکردهای مختلفی شکل گرفته است که با توجه به جهت گیری تمدنی انقلاب اسلامی، هر یک از این رویکردهای مهدوی می تواند از ظرفیت ویژه خود برای تحقق این تمدن بهره گیرد. رساله حاضر در بخش اول خود، با بررسی منابع مکتوب و چندرسانه ای و مصاحبه با صاحب نظران این حوزه، از طریق روش کیفی «تحلیل پدیدارشناسی تفسیری(IPA)» و با کمک تکنیک «گونه شناسی»؛ به دنبال شناسایی و احصاء رویکردهای مختلف علمی این حوزه بود كه به هجده رویكرد؛ تاریخی، تمدنی، آینده نگارانه و راهبردی، فقهی، قرآنی، روایی، كلامی، فلسفی، عرفانی، تربیتی، تبلیغی و اطلاع رسانی، مدیریتی، جامعه شناختی، اجتماعی، سیاسی، آیینی و مناسكی، روش شناختی و رویكرد ادبی (هنری) ختم شد. بعد از گونه شناسی رویكردها در بخش دوم رساله، جهت معرفی علمی هر رویکرد، از شناسنامه علمی با چارچوب تعریف شده ای استفاده شد که از «رئوس ثمانیه» علم منطق عاریه گرفته شد و برای ظرفیت شناسی تمدنی نیز با استفاده از روش كیفی «تحلیل مضمون» سراغ متن مصاحبه های عمیق انجام شده رفتیم و به سه شیوه کدگذاری «توصیفی»، «تفسیری» و «فراگیر و یکپارچه ساز» پرداختیم. در انجام کدگذاری توصیفی از نسخه یازدهم نرم افزارMaxqda استفاده شد که بعد از استخراج داده های توصیفی، بر اساس چارچوبی که برای کدگذاری تفسیری توافق شده بود، کدها را در قالب نظام های هشتگانه تمدن ساز، کدگذاری نمودیم و بعد از آن کدهای فراگیر و یکپارچه ساز برای هر رویکرد به صورت مجزا خودشان را نمایان کردند. بر اساس سئوال اصلی رساله و اطلاعاتی که در تحلیل مضامین رویکردهای مهدویت به دست آمد، در نهایت مشخص شد که بیشترین ظرفیت تمدنی رویکردهای مهدویت به ترتیب اولویت؛ در نظام های «دانشی و فناوری»، «اجتماعی»، «سیاسی و حقوقی»، «معنوی و عبادی»، «تربیتی و اخلاقی»، «فرهنگی و هنری»، «ارتباطی» و «اقتصادی» جهت حركت به سمت تمدن مهدوی، بروز و ظهور خواهند داشت. واژگان كلیدی: مهدویت، تمدن، تمدن اسلامی، ظرفیت شناسی، رهیافت و رویكرد، رویکردهای فکری- فرهنگی.
دانش آموخته
استاد راهنما
محسن الویری
استاد و مدیر گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
استاد مشاور
محمدهادی همایون
رئیس و عضو هیأت علمی دانشکده فرهنگ و ارتباطات و از اعضای هیأت امناء دانشگاه امام صادق علیه السلام
نعمت الله کرم اللهی
دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام