این پژوهش با این سوال آغاز می شود که سیاست مذهبی نادر بر چه مبنایی استوار بوده است؟ و فرضیه پژوهش استفاده ابزاری نادر شاه از مذهب بوده که در طی فتوحات و لشکرکشی هایی که داشته برای کسب قدرت بیشتر از آن بهره برده است. در این پژوهش برای بررسی فهم بیشتر مذهب و ماهیت مذهبی وی ناچار به بررسی زمینه ها و علل و عوامل اتخاذ چنین سیاستی از سوی نادر هستیم که در فصل اول این پژوهش به چگونگی روی کار آمدن وی و اوضاع سیاسی زمان او پرداخته شده است. که با استفاده از اوضاع زمانه زمینه سلطنت خویش را آماده ساخت تا سرانجام روی کار آمد در فصل دوم آن اوضاع مذهبی و مذهب نادر را مورد بررسی قرار دادیم و به این نتیجه رسیدیم که در واقع نادر در ابتدای امر به مذاهب خاصی توجه نداشته و در واقع چون تعصب دینی نداشت و در سیاست از مذهب به عنوان ابزار استفاده می کرده است. همچنین درباره رفتار او با مذاهب مختلف و اقلیت های مذهبی توضیح دادیم. در فصل سوم به سیاست مذهبی خاصی که از سوی نادر اتخاذ می شد، اشاره کردیم. با توجه به زمینه های موجود به منظور استاده ابزاری از مذهب، نادر شاه در رفع اختلافات با عثمانی قصد داشت، اتحاد بین مذهب شیعه و سنی را بوجود آورد و سعی داشت با ترکیب آن مذهب جدیدی را بوجود آورد که البته موفق نشد و در آخرین روزهای حیاتش از درخواست های خویش در گذشت. او معتقد بود همه ادیان باید یکی شوند چرا که خدا یکی است، ادیان هم باید یکی باشند. همچنین نادر از سیاست مذهبی خویش در جریان به سلطنت رسیدنش و در فتوحاتش برای رسیدن به قدرت استفاده کرد. و در نهایت نیز نتیجه گیری و کتاب شناسی آورده شده است.
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران
استاديار دانشکده علوم اقتصادی و سياسی دانشگاه شهید بهشتی