تحقیق حاضر به بررسی دیدگاه امام درباره دموکراسی می پردازد. در این پژوهش هدف اصلی، آشنایی با اندیشههای امام راحل در خصوص دموکراسی است. با توجه به اینکه نظریه سیاسی مطلوب امام، نظریه ولایت فقیه میباشد. پایاننامه حاضر درصدد یافتن پاسخ علمی برای این سوال اصلی بود که چه رابطهای میان ولایت فقیه و دموکراسی در اندیشه سیاسی امام وجود دارد؟ فرضیه این تحقیق عبارت است از: پذیرش برابری سیاسی، آزادی سیاسی، سیستم نمایندگی و تفکیک قوا در نظریه ولایت فقیه، این نظریه را به نظریه دموکراسی نزدیک میکند امام پذیرش مرجعیت دین در تعریف و تبیین حدود این شاخصها در نظریه ولایت فقیه، آن را از دموکراسی دور میسازد. برای یافتن پاسخ این سؤال، این تحقیق در سه فصل مطرح شده است. در فصل اول، ابتدا به واژه دموکراسی پرداخته و بعد به نظریات دانشمندان پرداخته و بعد از آن به انواع دموکراسی، و در نهایت شاخصهای دموکراسی را مورد بررسی قرار داده است و سه شاخص به عنوان مهمترین شاخصهای دموکراسی مطرح شده است که عبارتند از: آزادی سیاسی، برابری، سیستم نمایندگی و تفکیک قوا. فصل دوم این تحقیق، دموکراسی از دیدگاه امام و شاخصهای آن میباشد که به مباحثی از جمله به آزادی، اهمیت آزادی و در نهایت برابری، سیستم نمایندگی و تفکیک قوا را مورد ارزیابی قرار داده است. دموکراسی و ولایت فقیه فصل سوم این تحقیق را نشان میدهد که ابتدا به جایگاه آزادی در نظریه ولایت فقیه پرداخته شده است که در آن مباحثی از جمله انتخاب کردن ولایت فقیه، اختیارات ولی فقیه در دو حوزه عمومی و خصوصی مطرح شده است و مبحث بعدی مربوط به جایگاه برابری در نظریه ولایت فقیه میباشد که در آن مباحثی از جمله حق انتخاب شدن که بصورت شرایط ولی فقیه و مناصب و مقامات مطرح شده است و برابری در برابر قانون مورد ارزیابی قرار گرفته است و در نهایت سیستم نمایندگی و تفکیک قوا مطرح شده است در نکات زیر میتوان به عنوان مهمترین نتایج پایاننامه دانست: ۱- امام خمینی، دموکراسی غربی را نظام مطلوب نمیداند و آن را مورد انتقاد قرار داده است. ۲- امام خمینی، تعریفی خاص از دموکراسی ارائه نکرده اند. ۳- شاخصهای دموکراسی در اندیشه امام عبارت است از: آزادی سیاسی، برابری سیاسی و سیستم نمایندگی و تفکیک قوا که با توجه به تفاوت برداشت امام از این سه شاخص مفهوم مورد نظر امام از دموکراسی نیز تفاوت پیدا کرده است. ۴- شاخصهای دموکراسی در نظریه ولایت فقیه نیز قابل طرح بوده، در برخی از موارد میتوان سازگاری آنها را با این نظریه نشان داد. ۵- در نتیجه با توجه به شاخصهای مذکور میتوان سازگاری این دو نظریه دموکراسی و ولایت فقیه را در اندیشه امام بیان کرد.
استاد تمام گروه علوم و اندیشه سیاسی و معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه شهید بهشتی ، رئیس پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی
استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران