چکیده

بداء، از اصلی ترین آموزه های معارف شیعه است. علم تاریخ برای جبران عقب ماندگی خود از سایر علوم ، نیازمند توجّه به آموزه های دینی در حوزه تاریخ نگاری است . انگاره بداء که از منشأ الهی برخوردار بوده و به شهادت قرآن کریم در تاریخ گذشتگان رخ داده ، از دلالت های تاریخی برخوردار می باشد که نیاز به واکاوی داشته و بررسی آنها می تواند به رشد علمی دانش تاریخ بیانجامد . مشکل مواجهه نظری با این آموزه در عدم تعریف دقیق در معرّفی آن است؛ از این جهت پژوهش پیش رو به روش جمع آوری تعریف هایی که توسط اندیشمندان اسلامی صورت گرفته در ضمن یک تعریف یکپارچه، به تعریف جامعی برای رفع این مشکل در مسیر پژوهشِ تاریخیِ خود دست یافته و با بررسی مؤلفه ها سنن تاریخی از دیدگاه قرآن کریم که حکایت از برخورداری انگاره بداء از شرایط آن را دارد، بداء را به عنوان یک قانون تاریخی معرفی کرده است . پرداختن فرد و جامعه به عواملی نظیر ایمان ، تقوا،دعا و صبر که سبب تحقق قانون بداء در جهت پیشرفت فرد و جامعه می شود و اجتناب از عواملی نظیر انتخاب غلط ، تکبّر ، گناه و کفران نعمت که سبب تحقق قانون بداء در جهت انحطاط و فلاکت فرد و جامعه می گردد ، دارای نمونه های تاریخی می باشد که مورد گزارش قرآن کریم قرار گرفته است . توجّه به آموزه دینی بداء ، تنها نمونه ای از رویکرد فلسفه تاریخ به معارف دینی می باشد که ثمرات گوهربار این چنین دارد .

دانش آموخته

• محمدجواد پردل محسن آباد

استاد راهنما

• محسن الویری

  استاد و مدیر گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• یارعلی کرد فیروزجایی

  استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام