مسئله جدی و مطرح امروز، تبیین نظریه اخلاق اسلامی است. اخلاق فضیلت ارسطو از نظریه هایی است که مدتها به عنوان نظریه اخلاق اسلامی مطرح بوده است. پیشگامان مباحث علمی در اسلام همانند اشاعره ارزش اخلاقی را وابسته به اراده خدا میدانستند و قائل به حسن قبح الهی شرعی شدند و یا عدلیه ارزشهایی مستقل از اوامر و نواهی خداوند در نظر میگیرند. براساس مبنای حسنوقبح ذاتی و مقبول نزد عالمان شیعی ارزش افعال اخلاقی در ذات آن میباشد. در میان متفکران فلسفه اخلاق غرب مسئله با عناوین متفاوت مطرح شده است. برخی ذات عمل اخلاقی را فارغ از تحسین وتقبیح شمرده اند وغایت را ملاک ارزشمندی فعل اخلاقی دانسته اند. در مقابل عده ای ذات عمل را فارغ از غایت یا نتیجه دارای ارزش ذاتی وحداقلی دانسته اند، که به وظیفهگرایی شهرت پیدا کرده اند. وظیفهگرایی خود شامل نظریه امر الهی و نظریه کانت ووظیفهگرایی مبتنی بر حسنوقبح ذاتی و موارد دیگری میشود. برخی از متفکران معاصر مسلمان سعی داشته اند اخلاق اسلامی را اخلاقی غایتگرا یا وظیفهگرا معرفی ودلایلی را برای آن اقامه نمایند ونظام اخلاقی اسلام را بر پایه آن ترسیم نمایند. ما دراین مجال علاوه بر نقد و بررسی نظریات مرتبط و مطرح نسبت به اخلاق اسلامی، بررسی کردهایم بر اساس مبانی پذیرفته شده مذهب امامیه در مساله حسنوقبح و شواهد قرآنی و روایی، یکی از تقریرهای نظریه وظیفهگرایی اخلاقی قابل تطبیق بر نظام اخلاقی اسلام و از اشکالات کمتری برخوردار و قابل دفاع است.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
عضو هیات علمی گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام