تاریخ نگاری ابن کثیر دمشقی در البدایة و النهایة عنوان رساله حاضر است که در آن تاریخ عمومی کثیر، مورخ، محدث، مفسر و فقیه قرن هشتم هجری بر اساس نظریه چارچوب گفتمان به نقد درونی و بیرونی راوی و روایت گذاشته می شود. این رساله در یک مقدمه و چهار فصل سازماندهی گردیده است. تاریخ نگاری ابن کثیر مبتنی بر چه اصولی است. سوال اصلی ما می باشد که در طرح تحقیق ذکر شده است. فرضیه ما نیز این است که کتاب آسمانی، سنت نبوی و عقل عناصر اصلی سازنده تاریخ نگاری وی می باشند. در فصل اول نقد درونی و بیرونی راوی و روایت و نظریه گفتمان بیان شده و در پایان آن تحلیل گفتمان ترکیبی فرکلاف، لاکا و موف به عنوان چارچوب برگزیده شده است. فصل دوم به پیشینه تاریخ نگاری اسلام اختصاص یافته است. در فصل سوم زیست نامه و آثار علمی ابن کثیر در البدایة و النهایة را بررسی می نماید. مطابق با نظریه مذکور، رخدادهایی تاریخی به عنوان سوژه بحث در این گفتمان تاریخی در نظر گرفته شده است. سپس کتاب آسمانی(قرآن)، سنت نبوی و عقل مورد تایید در مذهب شافعی به معنای قیاس که هسته مرکزی آن اسلام می باشد به عنوان عناصر و نشانه های اصلیتاریخ نگاری وی مورد بررسی واقع شده اند. در بخش بعدی اسرائیلیات تحت عنوان یک تاریخ نگاری غیر داخلی که توسط آن ابن کثیر به برجسته سازی و حاشیه رانی رخدادهای تاریخی مورد نظر خویش می پردازد. پرداخته شده است. نقد درونی و بیرونی و محتوای کتاب نیز در قالب ادبیات نگارش، جایگاه سایر علوم در البدایة و النهایة، گستره موضوعات در تاریخ وی، ذیل ابن کثیر در البدایة و النهایة، منابع، سبک وی در نقل روایات و بررسی شده اند. در پایان مباحث به عنوان نمونه روایت ائمه اثنی عشری با توجه به عناصر سازنده تاریخ نگاری ابن کثیر بررسی و تحلیل شده است. حاصل امر این که ابن کثیر چنانچه به عناصری که برای نقد خویش انتخاب نموده بود وفادار می ماند از بسیاری خطاها که به عنوان نمونه در روایت ائمه اثنی عشر به آن اشاره گردید، مصون مانده و به حقیقت رخداد نزدیک تر می گردید. واژگان کلیدی: تاریخ نگاری- ابن کثیر دمشقی- البدایة و النهایة- نقد درونی و بیرونی- نظریه گفتمان- نقد روایت ائمه اثنی عشری
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران
استاد گروه تاریخ دانشگاه خوارزمی
استاد و مدیر گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام