چکیده

سید جمال‌الدین اسدآبادی یکی از چهره‌های مسلمان، روشن فکر و اصلاح طلب جامعه ایران در دوره قاجاریه (ناصرالدین شاه) بود او به کشورهای زیادی مسافرت کرد و همه جا به فکر اصلاح جوامع بود. با استعمار و استبداد مبارزه می کرد. و رأی اتحاد مسلمین و اتحاد کشورهای اسلامی تلاش می کرد. او خواستار پیشرفت مادی و معنوی کشورهای اسلامی بود این چهره ارزنده در کشورهای زیادی تأثیرات شگرفی بر جای نهاد. سؤال اصلی این پژوهش این است که سید جمال‌الدین چه تأثیراتی بر اوضاع سیاسی - اجتماعی جامعه ایرا داشته است و فرضیه‌ای که به این سؤال پاسخ میدهد این است که سید جمال‌الدین با مبارزه با استبداد داخلی و سلطه استعمار خارجی و بیدار سازی افکار عمومی زمینه مناسبی را برای ایجاد حکومت مشروطه در ایران پدید آورد. سید جمال‌الدین چندین مرتبه به ایران آمد و چون در ایران استبداد حاکمیت داشت، او سعی داشت ابتدا از طریق خود شاه اصلاحاتی را صورت دهد. قوانینی نوشته و به اجرا گذاشته شود با توجه به اینکه آمدن او با دعوت شاه ایران یعنی ناصرالدین شاه بود. او میخواست از استبداد موجود بکاهد و حکومتی مشروطه را در ایران ایجاد کند. جلوی نفوذ کشورهای بیگانه را بگیرد تا مردم به پیشرفتهای مادی و معنوی دست یابند. اما به علل مختلف از جمله سعایت درباریان و مداخله کشورهای بیگانه که خواستار خروج او از ایران بودند موفق به این کار نشد. شاه ایران او را از خود راند و او به حرم حضرت عبدالعظیم رفت و به بست نشست. ماهها در آنجا ماند و سد از این فرصت کمال استفاده را برد. شاگردان زیادی را جهت تحقق اهدافشان تربیت کرد و اذهان بسیاری از مردم را روشن ساخت. سرانجام حکومت قاجار نتوانست او را تحمل کند و دستور خروج او را از ایران و تبعید او به عراق صادر کرد. فعالیت سید در خارج از کشور بر ضد استبداد و نفوذ کشورهای بیگانه شدت یافت او با انتشار روزنامه و مقالات گوناگون به اقدامات اصلاحی خویش ادامه داد. علما را برای براندازی حکومت مطلقه تهیج کرد و به مردم آگهی داد. به واسطه اقدامات او تحولات مهمی در ایران صورت گرفت. به عنوان نمونه امتیاز تنباکو لغو شد و حدود ده سال بعد از فوت ایشان حکومت مشروطه در ایران برپا شد. برقرار حکومت مشروطه به واسطه اقدامات بی وقفه او و پی گیری یاران و شاگردانش صورت گرفت.

دانش آموخته

• یدالله حاجی زاده

استاد راهنما

• سید حسین فلاح زاده

  دانشیار گروه تاریخ و تمدن دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

استاد مشاور

• حسین ایزدی

  عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام