چکیده

عقل در دیدگاه فلاسفه اسلامی و نیز عقل گرایان غربی یکی از مهمترین منابع معرفت بشری می باشد. علامه طباطبایی از جمله فیلسوفان مسلمان معاصر است که اهتمام ویژه ای برای عقل و ادراکات عقلی قائل است او بر این باور است که عقل توان درک بسیاری از حقایق و کلیات را دارا است اما از محدودیت هایی نیز رنج می برد و برای درک برخی از حقایق نیازمند وحی می باشد البته نقش عقل صرفا چراغ و مصباح بودن در درک معارف عقلانی نیست بلکه در درک حقایق وحیانی نیز نقش مفتاح و کلید را ایفا می کند. در میان فلاسفه ی غربی نیز رنه دکارت فرانسوی محور و پایه ی فلسفه ی خود را بر یک گزاره عقلانی« من می اندیشم پس هستم» قرار می دهد. گزاره ای یقینی که در اقیانوس متلاطم شکاکیت و تردید نقش جزیره کوچک یقین را ایفا می کند. از نظر دکارت هر گزاره دیگری نیز که از دو ویژگی وضوح و تمایز برخوردار باشد می تواند حکایتگر واقعیت باشد و این شیوه درست بهره برداری از عقل بر اساس اصول خاص خود می باشد. پیامد کوجیتوی دکارتی تبدیل عقل انسانی به محور و مفسر هستی و نامحدود بودن و خودبنیاد بودن آن و همچنین تغییر مصداق سوژه و ابژه بود زیرا معنای حقیقت در فلسفه دکارت به یقینی بودن تغییر یافت؛ بنابراین در تفکر دکارت فلسفه از یقینی بودن اندیشه آغاز می شود و سپس با اتکا به آن وجود خدا و جسم اثبات می گردد؛ اما در دیدگاه علامه طباطبایی به اعتبار تقسیم معرفت به حصولی و حضوری، سیر اندیشه از اثبات جهان خارج آغاز می شود و به عبارت دیگر فلسفه او فلسفه رئالیستی است که به جای تمرکز بر کوجیتو بر اصل هوهویت و عدم تناقض تأکید می ورزد و اصل خودبنیاد اندیشی انسان( سوبژکتیویسم) را نمی پذیرد و گرچه انسان را افضل مخلوقات می داند اما به محدودیت های او نیز توجه داشته و او را محور هستی قرار نمی دهد. از نظر او تفکر دکارتی زمینه ساز بحران هویتی انسان و از خودبیگانگی او شده و انسان را در گرداب بت هایی که خود ساخته و سپس به پرستش آن ها پرداخته مانند سوبژکتیویسم، امانیسم، دموکراسی، آزادی خود بنیاد، پلورالیسم و نسبیت گرفتار کرده است.

دانش آموخته

• فریبا خلیلی

استاد راهنما

• محسن قمی

  دانشیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجلس خبرگان رهبری، هیات موسس دانشگاه آزاد اسلامی و ...

استاد مشاور

• حسن معلمی

  استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام