چکیده

انسان موجودى بسیار پیچیده و داراى جایگاه رفیع،در عالم وجود است كه بخش اعظم ماهیت و ابعاد وجود او هنوز ناشناخته باقى مانده است.در عین حال اندیشمندان،عرفا و فلاسفه ى بسیارى در این زمینه پژوهش هاى گرانسنگى به انجام رسانیده اند.در اهمیت پرداختن به انسان شناسى همین بس كه جایگاه و منزلت انسان را در نظام هستى معین مى گرداند و انسان رااز احساس پوچى رهایى مى بخشد. در این رساله،آراء و نظرات مرتضى مطهرى و اریك فروم در باب انسان شناسى مورد نقد و بررسى قرار گرفته است.به عبارت دیگر،انسان شناسى تمدن ماتریالیستى غرب و انسان شناسى تمدن اسلامى با هم مقایسه و بررسى شده است.امّا با توجه به گستردگى فوق العاده ى مباحث انسان شناسى،سعى شده با گزینش چند بحث مهم،تصویر اجمالى از دیدگاه مطهرى و فروم در باب انسان ارائه گردد.تا از این طریق،الگوى مناسب در باب انسان شناسى حاصل گردد. محورهاى اصلى این رساله،عبارتند از;حقیقت وجودى انسان،عوامل سقوط و صعود انسان و بررسى انسان ایده آل.قبل از ورود به مباحث اصلى،اشاره اى گذرا به شخصیت و اندیشه هاى این دو متفكر گرانقدر،مطهرى و فروم،شده است تا از این رهگذر زمینه ى مناسب ترى براى فهم و درك آراء و نظرات ایشان در مسأله مورد نظر فراهم آید. در بحث از محورهاى اصلى رساله،سخن را با اشاره به نظرات ایشان درباره ى جوهره ى وجود انسان دنبال مى كنیم.اریك فروم،حقیقت انسان را مجموعه اى از نیازهاى فیزیولوژیكى و روانى مى داند كه جامعه موظف است آنها را ارضاء نماید.امّا استاد مطهرى،حقیقت وجودى انسان را روح یا نفس مى داند كه در قالب تن گنجانده شده است.فروم با دیدگاه اومانیستى ـ ماتریالیستى خود هر گونه اتصال به منبع لایزال الهى را منكر مى شود و معتقد است كه طبیعت آدمى همان نیازهاى جسمى و روانى هستند كه از آن به«طبع آدمى»یاد مى كند.امّا مطهرى قائل به فطرتى ملكوتى و الهى است كه چیزى فراتر از نیازهاى جسمى و روانى است. در ادامه،نگارنده به جهت بررسى عوامل مؤثر در سقوط و صعود انسان قلم را به سوى بیان آنها، معطوف نموده و در حدّ توان و با توجه به ظرفیت و گنجایش این رساله،به مهمترین آنها اشاره كرده است و در نهایت به مقایسه و بررسى و نقد آنها پرداخته است. و امّا انسان كامل،كه مى توان گفت مباحث قبلى همه پیش نیازى بود براى رسیدن به این مبحث مهم;با بیان انواع شخصیت هاى انسانى و همچنین ذكر ویژگى هاى انسان كامل و بررسى آنها سعى شده به یك الگوى مناسب دست یافته شود.در پایان این نوشتار،مرورى كوتاه داریم به برخى از كاربردهاى بسیار مهم انسان شناسى كه این امر،فتح بابى باشد براى تلاش دانش پژوهان،در این زمینه. كلید واژه ها:انسان،اومانیسم،سقوط،رشد،انسان كامل(ایده آل)مطهرى،فروم.

دانش آموخته

• انسیه سعادت فر

استاد راهنما

• علی شیروانی

  عضو هیات علمی و دانشیار گروه فلسفه و کلام پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

استاد مشاور

• مسعود آذربایجانی

  دانشیار گروه روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه