چکیده

‏‏یکی از مباحث عمیق و بسیار مهم عرفان نظری، بحث انسان کامل است. در اشاره به مقامات و وجوه تکریم انسان در نظام هستی، گفتنی است که نظام هستی طبق تفسیر عرفا، به دو قوس صعود و نزول تقسیم می شود. از طرفی با استفاده از متون دینی، کرامت انسان به دو نوع است: کرامت عطایی (ذاتی) و اکتسابی (ارزشی) با تأمل در تقسیم عرفا از نظام هستی و این دو نوع کرامت، تناظری بین این دو مشاهده می شود؛ به طوری که نویسنده، مقامات انسان کامل را در قوس نزول هستی به دلیل کرامت ذاتی و عطایی از جانب خداوند می داند که از جمله آنها مقام خلافت الهی، ولایت و وساطت فیض است که تکویناً به انسان کامل بخشیده شده است. اما مقام و جایگاه انسان در قوس صعود هستی را به کرامت ارزشی نسبت می دهد؛ یعنی اراده و اختیار او در این تکریم دخیل است. از این رو، از اعظم مقامهای انسان کامل در قوس صعود بحث ولایت خاصه او است که در بخش دوم مقاله به آن اشاره می شود.‏

دانش آموخته

• مرضیه رمضانی