اشتراک دانش دانشگاه باقرالعلوم (ع)
چگونگی مواجهه حکومت قاجار با مسأله مشروعیت
1393,
چکیده
این مقاله سعی بر آن دارد که با پرداختن به مقوله مشروعیت حکومت قاجار و نظریه های مختلف اندیشـمندان در ارتباط با آن ، نحوة برخورد حکومت قاجار را با چالش مشروعیت به صورتی مستقل بررسی کند. بدیهی است که یکی از ارکان مشروعیت پس از ورود دین اسلام به سرزمین ایران ، نظر کارشناسان این دین یعنی علماء در ارتباط با حکومت وقت بوده است . حاکمان قاجار میکوشیدند از ایـن پتانسـیل بـرای مشـروعیت بخشـی بـه حکومت خود استفاده کنند و تا حدود بسیاری در این زمینه موفق شدند. اما مشروعیت قاجار با چالش هایی نیـز روبرو شد. مشروطیت و سیر آن نیز در زمان قاجار یکی از مهم ترین اتفاقاتی بود که ارکان مقبولیـت حکومـت قاجار را به لرزه در آورد؛ طولانی شدن حکومت ناصرالدین شـاه ، زیـاد شـدن ظلـم و اسـتبداد او و واگـذاری امتیازات بیحد و حصر به بیگانگان ، رابطۀ علما و مردم با حکومت را به رابطه ی تقابلی مبدل ساخت . علما بـر روی منابر و در جلسات وعظ و ارشاد خود با مردم کارهای حکومت را زیر سؤال بردند که این مسأله منجر بـه شورش های اولیه به رهبری علما بر علیه حکومت قاجار شد. در نهایت این مقابلـه بـین علمـاء و حکومـت بـا جنبش تنباکو به اوج خود رسید؛ و موجب شد تا مشروعیت حکومت زیر سؤال رفته ، بستر بـرای بـروز انقـلاب مشروطه فراهم گردد و بدین وسیله پایه های سست مشروعیت قاجار به لرزه درآید.