فضایل عقلانی در فرایند استنباط حکم و در مقام باورمندی و افتاء از مسائل مهمی هستند که فقیهان و مجتهدان میبایست به تحصیل آنها بپردازند. بدون تردید فقدان این فضیلتها، موجب نقصان وجاهت و اعتبار ثمره عملیات فقاهت است. پیشفرض ما این است که عالمان دین همچون دیگر اندیشهورزان به صورت آشکار و پنهان دستخوش آفتها و آسیبهای اخلاقی هستند. فضائل متعددی از جمله گشودگی ذهنی، پشتکار فکری، دقت و تمرکز، تواضع فکری، شجاعت فکری، احتیاط فکری، گشودگی فکری، انصاف فکری و استقلال فکری مجموعه فضائلی هستند که در اعتبار معرفت مؤثرند. ازآنجاکه در اجتهاد و استنباط احکام شرعی، باورهای مجتهد نقش اساسی ایفا میکند، در این مقاله نقش فضیلت عقلانی «تواضع فکری» در فرایند استنباط حکم شرعی بررسی شده است. نتیجه اینکه آراستگی به فضیلت «تواضع»، حجاب نفسانیت و منیّت را از پیشروی مجتهد و ادلۀ احکام برداشته و طریق وصول به حکمی اخلاقیتر را هموار میسازد. نویسندگان مهدیه تک فلاح۱؛ علیرضا آلبویه (نویسنده مسئول) ۲؛ سیدمحمدرضا آیتی۳ ۱دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. ۲استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران (نویسنده مسئول). ۳استاد گروه فقه و حقوق، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی