چکیده

پس از حملۀ مغولان به ایران، مهم‌ترین تغییر فرهنگی در سران این حکومت، تغییر دین آنها از آیین شمنی مغولی به دین اسلام بود. در این میان تغییر مذهب غازان‌خان و اولجایتو از تسنن به تشیع نیز حادثه‌ای تأثیرگذار بود که نتایج فرهنگی، اجتماعی و سیاسی فراوانی را در پی داشت. گرایش به تشیع مغولان در زمان غازان آغاز شد و در زمان اولجایتو در ایران رسمیت یافت. اولجایتو پس از برگزیدن این مذهب، تلاش فراوانی در گسترش آن در جامعه و انجام برخی دستورات خاص دینی مرتبط با تشیع انجام داد. این تغییر مذهب و اقدامات بعدی در آثار برخی مورخان فارسی‌زبان به گونه‌های مختلفی گزارش شده است. سؤال اصلی این نوشتار این است که انگیزه‌ها و اعتقادات مورخان مذکور در چگونگی گزارش این وقایع چگونه بوده است؟ یافته‌ها نشان می‌دهد که گرایش‌های مذهبی مورخان در نحوۀ گزارش‌های این افراد تأثیر مستقیم داشته است. برخی از مورخان گزارش‌ها را به تفصیل ذکر کرده، برخی دیگر به اجمال و برخی دیگر از بیان آن صرف‌نظر کرده‌اند که به نظر می‌رسد نحوه گزارش بسیاری از آنها ناشی از عقاید مذهبی این مورخان بوده و این رویکردها تأثیر فراوانی در تشتت آراء مورخان معاصر و رهیافت دیدگاه مورخان اهل‌تسنن در مکتوبات آنها، به عنوان متن اصلی در تحلیل وقایع دوره تشیع اولجایتو گذاشته است.

دانش آموخته

• نجمه صالحی