چکیده

برخی از دانشمندان علم فناوری اطلاعات (IT) معتقدند، بشر پس از گذر از سه دوره یا سه موج تأثیرگذار در طول تاریخ (موج های کشاورزی، صنعت، و رایانه و اطلاعات) امروزه با ورود به قرن بیست و یکم، به موج چهارم یا «عصر مجازی» رسیده است که به واسطه آن می توان در یک فضای مجازی، به دنیایی کاملاً واقعی دست یافت. از تجلیات مهم این فضای جدید، «فناوری آموزش مجازی» است که از طریق آن مفهوم آموزش به سبک کنونی، به سرعت در حال تغییر و دگرگونی است. تعابیری چون آموزش از راه دور، آموزش باز، آموزش مستقل، آموزش غیر حضوری، آموزش الکترونیکی، آموزش مجازی و... علیرغم تفاوت اندک، بر این مفهوم دلالت دارند که آموزش بدون نیاز به رو در رویی استاد و شاگرد، در محیطی خاص انجام می گیرد. جوهره اصلی آموزش از راه دور، جدایی فیزیکی استاد و شاگرد است. چند سالی است که شیوه های گونه گون آموزش از راه دور (به ویژه آموزش مجازی)، به کالای پر زرق و برق بازار علمی کشور ما تبدیل شده است؛ اما واقعیت این است که به دلیل نو بودن این پدیده و پیچیدگی خاص آن، بسیاری مراکز مشتاق به دارا بودن این نظام نوین آموزشی، با صرف بودجه های بسیار، نتوانسته اند این کار را به گونه ای روشمند، استاندارد و کارآمد، به انجام رسانند و تنها تعداد انگشت شماری از مراکز و دانشگاه ها، موفق شده اند که به صورت رسمی از آموزش مجازی بهره گیرند. سازمان حوزه ها و مدارس علیمه خارج از کشور، از نخستین نهادهایی بود که با تأسیس مرکز آموزش های غیر حضوری (که در گذشته با عنوان «مرکز اسلامی آموزش از راه دور» شناخته می شد) به دنبال آن بود که با راه اندازی دانشکده های مجازی به زبان های مختلف و رشته های متفاوت، به فرا خور مخاطبان جهانی خود، حضوری دیگر را در عرصه جهانی تجربه کند. رویکردی که فرایند آموزش در این سازمان را با یک نو نگری روبرو می ساخت و برگی دیگر بر افتخارات پیشین آن می افزود. آنچه نگارش این سطور را ضروری می سازد، نه تبلیغ دانشگاه مجازی خاص، که خدمت به جامعه علمی کشور و جلوگیری از فعالیت های موازی و تکراری است. در این راستا اصول، فرایند و راهکارهای راه اندازی یک دوره آموزش مجازی (Online) را طی معرفی این مراحل در دانشگاه مجازی «فرهنگ و معارف اسلامی»، وابسته به سازمان (به صورت یک مطالعه موردی)، در اختیار دیگر نهادها و مراکز قرار می دهیم.

دانش آموخته

• عیسی جهانگیر