اشتراک دانش دانشگاه باقرالعلوم (ع)
سفرنامه ابن بطوطه و نهادهای اجتماعی
1398,علمی پژوهشی
چکیده
اگر چه «نهاد اجتماعی» اصطلاحی مدرن است که نخستینبار از سوی جامعهشناسان غربی مطرح شده است، اما این مقولۀ اجتماعی عمری به درازای تاریخ زندگی اجتماعی بشر داشته و به همین دلیل همواره در طول تاریخ مورد توجه و تأمل اندیشمندان اجتماعی از جمله متفکران مسلمان قرار گرفته است. این پژوهش بر آن است تا با تعمق در سفرنامه «التحفه النظّار فی غرائب الأمصار و عجائب الأسفار» از ابوعبدالله محمد، مشهور به ابنبطوطه (قرن هشتم ه.ق)، نحوه نگاه او به ابعاد و ویژگیهای نهادهای مختلف اجتماعی را استخراج و ارائه نماید. پژوهش حاضر با بهرهگیری از روش تحلیل محتوای کیفی اجرا شده است. براساس نتایج بدست آمده، سفرنامه ابنبطوطه با روش توصیفی و با تأکید بر عناصر پراهمیت و عبرتآموز، به نهادهای مختلف اجتماعی پرداخته است. همچنین وی هر کدام از نهادهای اجتماعی را در یک تعامل دو سویه میان «جزء و کل» نگریسته و سپس همان را در یک کلیتی وسیعتر، یعنی دین و شریعت، ارزیابی میکند. این ارزیابی تدریجی و چندمرحلهای است؛ به عبارت دیگر وی همه تحلیل خود از یک نهاد اجتماعی را در یک مبحث مجزا و مشخص ارائه نکرده است، بلکه به فراخور خاطرات و در لابهلای بحث، نکته‌ای درباب یکی از نهادهای اجتماعی بیان میکند و سپس در جای دیگری از سفرنامه به مناسبت، تکمله‌ای درباب همان نهاد بر تحلیل قبلی می‌افزاید.
فایل مقاله :
استاد
شمس الله مریجی
ریاست دانشگاه و استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع)
نعمت الله کرم اللهی
دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام