اشتراک دانش دانشگاه باقرالعلوم (ع)
رهیافتی معناشناسانه به مسائل نوپدید فرهنگی از منظر قرآن
1399,علمی تخصصی
چکیده
فهم دقیق و روشمند معانی و متن قرآن، دغدغه اصلی در حوزه مطالعات قرآنی است و موجب پیدایش دانش‌های متعدد و رشد آنها شده است؛ اما با توجه به دقت متن و زبان قرآن و وجود مسائل نوپدید فرهنگی نظیر مصرف، این سؤال مطرح می‌شود که برای فهمی جدید و پاسخی متناسب با اقتضائات زمان و مکان، چه روشی درست است؟ و کاربست کدامیک از شیوههای جدید پژوهش، در توسعه نظاممند روشهای متداول تفسیری راهگشاست؟ این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و استفاده از شیوه معناشناسی و کاربست آن بهصورت نظاممند، رهیافتی در توسعه مطالعات قرآن مبتنی بر پاسخگویی به مسئله مصرف ارائه کرده است. مصرفی که در گذشته عامل رفع نیاز بود، متأثر از مدرنیته، از مصرف معنا به مصرف شیء (مبتنی بر قوانین طبیعی و علوم اقتصادی) و در ادامه، به مصرف مصرف یا همان مصرف نشانه تبدیل شد. پژوهش حاضر با رویکرد معناشناسی، به این نتیجه دست یافته است که میدان معنایی کلان تزکیه در قرآن، همه فرایند مصرف ممدوح، شامل معنای محوری، شیوه، حد، منشأ، قوانین و احکام را در درون خود جای داده است و قرآن با فرایند زکات، مصرف را معنا کرده است؛ فرایندی که میتوان از آن با عنوان «مصرف متزاکیانه» یاد کرد. مصرف متزاکیانه مبتنی بر نیاز است، نه تمایز؛ و با قوانینی چون زکات، صدقه و انفاق در پی ایجاد اعتدال و تعدیل غریزه زیاده‌خواهی و همچنین کم کردن شکاف میان فقیر و غنی است؛ هدف آن رشد و حفظ پارسایی، و سرانجامش دستیابی به حیات طیبه است و نقطه مقابل آن، اسراف و اتراف (رفاهزدگی) است.
فایل مقاله :
استاد
نعمت الله کرم اللهی
دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
علی اصغر اسلامی تنها
استادیار گروه فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام