چکیده

رساله حاضر، رساله‌ای است از آنِ اسکندر افرودیسی. این رساله در مجموعه‌ای از رساله‌های اسکندر یافت شده است که قبل از آن مقالة «فی العقل» و بعد از آن رسالة «الرد علی جالینوس فیما طعن علی ارسطو...» آمده است. محلّ نگهداری این مجموعه کتابخانة سلیمانیة ترکیه است. غیر از نسخه یاد شده از نسخة دیگری از آن رساله آگاه نیستیم، جز رساله‌ای به نام «قول استخرجه الاسکندر من کتاب ثالوجیا ای الربوبیهْْ، فی تثبیت العلّهْْ الاولی» که در گنجینة نسخ خطی دانشگاه تهران دو نسخه از آن نگهداری می‌شود و عبدالرحمن بدوی آن را درکتاب شروح علی ارسطو مفقودهْْ فی الیونانیهْْ و رسائل اخری منتشر کرده است. متأسفانه این نسخه فقط دو صفحة اول رسالة‌حاضر را تشکیل می‌دهد و مترجم آن نیز شخص دیگری است. مترجم رسالة حاضر دقیقاً معلوم نیست، اما احتمالاً ابی‌عثمان دمشقی است، زیرا در حاشیة صفحة 61 ب از رسالة حاضر نوشته شده است: «ترجمهْْ ابی‌عثمان». رسالة حاضر از صفحة 60 ب آغاز و در صفحة 66 ب به پایان می‌رسد. متأسفانه بخش‌هایی از سه سطر اول هر صفحه آسیب دیده و از بین رفته است و در تصویری که از نسخة خطی در اختیار است، جای آن سفید است. از این رو، چنانچه نسخة دیگری از این رساله پیدا شود، برای ترمیم و تصحیح این رساله، ارزشمند خواهد بود. در حاشیه‌های تصویر رسالة یاد شده با دست‌نوشته‌هایی به زبان انگلیسی به فان ‌اِس(Van Ess) و گاولت (Govlet) ارجاع شده است. ممکن است، این دو نفر دربارة این رساله مطالبی گفته باشند. در هر صورت مناسب دیده شد که این رساله منتشر گردد و در دسترس پژوهشگران و اندیشمندان قرار گیرد تا مقدمه‌ای باشد هم برای یافتن نسخه‌ای دیگر از آن، که به کار تصحیح و تکمیل این رساله بیاید، و هم آماده شدن زمینه برای بررسی‌های بیشتر دربارة آرای الهیاتی ارسطو و اسکندر. چنانچه پژوهشگران علوم عقلی،به ویژه ارسطوپژوهان، دربارة رسالة حاضر اطلاعات یا نقدهایی داشته باشند، مصحح رساله و دست‌اندرکاران فصل‌نامة معارف‌عقلی به گرمی از آنها استقبال خواهند کرد.

استاد

• یارعلی کرد فیروزجایی

  استاد گروه فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام